* Dấu ấn
Mảnh đất này có một lịch sử thăng trầm, tan hợp, gian khổ và vinh quang…Ngày 30/10/1954 đã thực sự là dấu son, một nét nhạc trầm hùng bất tận. Quằn quại rên xiết hơn 80 năm dưới sự thống trị của thực dân, phong kiến và 9 năm bị kìm kẹp trong vùng Pháp tạm chiếm, người dân thị xã Hải Dương sống trong cảnh cá chậu chim lồng. Nhưng đến thời khắc ấy, cả đất trời cùng trái tim người bỗng vỡ òa trong niềm vui tự do.
Hiệp định Giơ - ne - vơ về chấm dứt chiến tranh và lập lại hoà bình ở Đông Dương được ký kết ngày 20/7/1954. Theo hội nghị Trung Giã - Thái Nguyên, thị xã Hải Dương thuộc khu vực quân đội Pháp tập kết 100 ngày, do đó ngày tiếp quản được ấn định là ngày 30/10/1954.
Thời kỳ này, để chuẩn bị rút khỏi miền Bắc, quân Pháp dồn mọi lực lượng về đây, biến thị xã thành một trại lính khổng lồ. Địch còn đóng 54 điểm trong thị xã và 18 boong - ke độc lập. Bên cạnh đó, rất đông giáo dân ở các tỉnh về đây lưu trú, chờ đi Hải Phòng, xuống tàu biển vào Nam. Tình hình phức tạp, đòi hỏi quân và dân ta phải chuẩn bị kỹ lưỡng cho công tác tiếp quản, chủ động đấu tranh và đề phòng âm mưu chống phá của kẻ thù.
Để làm tốt nhiệm vụ tiếp quản, quân ta phải chuẩn bị cả tháng trời. Trước đó, từ ngày 10/10/1954, Hà Nội đã được tiếp quản, thế nên một bộ phận cán bộ, chiến sĩ được cử về Thủ đô để học tập kinh nghiệm tiến hành.
Nhiều tài liệu ghi lại rằng, theo kế hoạch thì từ ngày 27/10/1954, Ủy ban Quân quản do đồng chí Nguyễn Như Thiết phụ trách đã vào thị xã nhận bàn giao của giặc. Đến 17 giờ chiều 29/10, hai bên đã ký xong biên bản.
Và khoảng 6 giờ sáng ngày 30/10/1954, thị xã Hải Dương rợp trời cờ, hoa, biểu ngữ. Rộn ràng bước chân người tràn ra đường phố, hân hoan đón chào những chàng trai Trung đoàn 42 đang tiến về nội thành…Nét mặt các anh rạng ngời, bàn tay giơ cao vẫy chào quần chúng và hớn hở nhận những bó hoa tươi từ tay các thiếu nữ trao tặng. Tiếng hát“Vì nhân dân quên mình, vì nhân dân hy sinh”, vang lên đầy phấn khích…
Hơn 8 giờ sáng cùng ngày, khi những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi cầu Phú Lương, đi về phía Hải Phòng, cũng là lúc một hồi còi vang lên trên nóc rạp chiếu bóng Hòa Bình (phố Trần Hưng Đạo), báo hiệu thời khắc lịch sử: thị xã Hải Dương đã sạch bóng quân viễn chinh Pháp. Và 14 giờ hôm ấy, hơn 2 vạn bộ đội, cán bộ và các tầng lớp nhân dân thị xã Hải Dương và vùng phụ cận tham dự buổi mít tinh tổ chức tại Quảng trường Bảo Đại (nay là Quảng trường Độc lập) để chào mừng thắng lợi, công bố 8 chính sách của Chính phủ đối với vùng mới giải phóng và 10 điều kỷ luật đối với cán bộ, bộ đội. Tại đây, đồng chí Đỗ Mười, khi đó là Bí thư Khu ủy Khu Tả ngạn đọc diễn văn công bố thị xã Hải Dương hoàn toàn giải phóng. Sau mít tinh, từng đoàn người diễu hành khắp các tuyến đường lớn của thị xã để biểu dương lực lượng, thể hiện ý chí quyết tâm xây dựng miền Bắc mạnh giàu, đẩy mạnh cuộc đấu tranh dân tộc, dân chủ ở miền Nam, tiến tới thống nhất đất nước…
Nhiều người đến nay đã 80 tuổi, mỗi lần nhớ lại cái giờ phút thiêng liêng ấy vẫn bồi hồi kể rằng “Lần đầu tiên sau 9 năm kháng chiến trường kỳ, những lá cờ đỏ sao vàng xuất hiện tung bay trước gió và những tiếng hô khẩu hiệu vang lên như sấm dậy, tiếng vỗ tay nối dài, trên đường phố thị xã, chúng tôi cữ ngỡ trong mơ…”.
Những năm tháng hào hùng
Những anh lính Trung đoàn 42 trẻ nhất năm xưa tiến vào giải phóng thị xã, nay đã thành cụ già tuổi ngoại 85. Không biết ai còn ai mất? Bởi sau 8-9 năm sống trong hòa bình, lại có người xa mẹ già, vợ trẻ lên đường tái ngũ…Họ lại xa phố Ga, Rặng Nhãn, ngôi trường Hồng Quang để tham gia hành trình “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Nhiều người ngã xuống ngay cửa ngõ Sài Gòn, vào sáng ngày 30/4/1975. Có người bây giờ vẫn chưa được về nằm yên nghỉ ở nghĩa trang liệt sĩ nơi vùng đất quê hương…
Cùng với dân tộc, người Hải Dương đã đi trên những chặng đường dài đầy gian nan, máu lửa và vinh quang. Mảnh đất tự hào là hậu phương vững chắc cho tiền tuyến lớn, những ngọn sóng sông Thái Bình, biết nâng niu chở che bao chiếc cầu phao, cho đoàn quân đi tiếp sức chiến trường. Những trận địa tên lửa dọc bến Hàn hóa bức tường thành, làm “phên dậu phía Đông” của Thủ đô trong 72 ngày đêm máu lửa “Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không”, bảo vệ trái tim Tổ quốc. Đã một thời thị xã xinh xắn, gồng mình vượt qua lũ lụt, bão giông, ẩn chứa muôn vàn hiểm nguy…để trưởng thành vững bước đi lên trong làn gió hòa bình, dựng xây và hội nhập. Hòn đất tụ dồn ngàn năm linh khí, nhân nghĩa, hiếu học, khoa bảng, anh hùng biết mở lòng, khoan dung, với tầm nhìn xa rộng. Con người hiện đại thân thiện, văn minh, nụ cười giao thiệp bạn bè .
Năm 1997 thị xã lên thành phố, quy mô diện tích được mở rộng, từ khó nghèo nay đã trở nên đầy đủ và sung túc hơn…Từ một thị xã nông nghiệp là chủ yếu, nay đã chuyển mình trong nhịp sống mới đô thị hóa.
Người Hải Dương luôn dũng cảm, kiên trì đi qua từ một Ngã Ba Hàng chật chội, từ một chiếc cầu sắt Phú Lương cũ kỹ, hẹp lòng, để mở ra những cửa ô rộng lớn, chứa đựng bao điều mới lạ tân kỳ: Khách đi qua cửa ô phía Tây, thấy choáng ngợp bởi quảng trường thẩm mỹ, xanh mát hàng cây và tòa nhà vươn cao đón ánh mặt trời. Và kia cửa ô phía Nam, phóng khoáng những khu đô thị mới xây, những công trình bệnh viện khang trang, những ngôi trường đại học. Đến với cửa ô phía Bắc, hình ảnh cây cầu Hàn “nối những bờ vui”, đã xóa đi nỗi ám ảnh của một con đò rách nát trăm năm trước. Từ cửa ô phía Đông, vạm vỡ chiếc cầu Phú Lương ưỡn ngực cõng hàng nghìn lượt chuyến xe qua, từ cảng biển Hải Phòng về thủ đô Hà Nội.
Ngày giải phóng, thị xã có 5 đơn vị khu phố, mỗi khu chỉ có mấy con đường và xóm nhỏ. 67 năm sau, nhất là sau hơn 20 năm xây dựng và phát triển từ khi trở thành đô thị loại III; đến nay thành phố Hải Dươngtrở thành một đô thị khỏe của vùng Bắc Bộ - trung tâm cấp vùng của vùng thủ đô Hà Nộilà Đô thị loại 1 vớidiện tích tự nhiên là 111,64 km2, với 25 đơn vị hành chính và dân số hơn 300.000 người.
Đất chuyển mình, người năng động
Trước nói tới Hải Dương, người ta chỉ nhớ tấm bánh đậu xanh, bánh khảo, bát sứ… còn bây giờ Hải Dương trở thành một địa chỉ hấp dẫn cho du khách trong nước và quốc tế với một kho tàng văn hóa vật thể và phi vật thể.Những năm vừa qua, kinh tế của thành phố tiếp tục phát triển, tăng trưởng hàng năm cao hơn mức bình quân chung của tỉnh. Tổng GRDP toàn thành phố năm 2020 đạt 37.603 tỷ đồng, tăng 108,4% so với năm 2019. Cơ cấu kinh tế vẫn với 2 ngành công nghiệp - xây dựng và dịch vụ là chủ đạo; Năm 2020 tỉ trọng các ngành kinh tế cụ thể như sau: ngành công nghiệp - xây dựng chiếm 71,16%; ngành thương mại, dịch vụ chiếm 27,78%; ngành nông nghiệp chiếm 1,06%. Giá trị sản xuất các ngành kinh tế cũng có tốc độ tăng trưởng khá; thu nhập bình quân 105 triệu đồng/người năm. Mạng lưới y tế, văn hóa, giáo dục và các hoạt động thể dục, thể thao được đầu tư nâng cấp và phát triển đồng bộ; công tác an sinh xã hội được quan tâm, nhất là trong thời gian phòng, chống dịch bệnh Covid-19.
Là một thành phố xanh nên trên những vùng đất phì nhiêu màu mỡ ấy, đã hình thành nhiều vùng lúa tập trung, vùng rau an toàn, vùng trồng hoa, trang trại chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt những Khu công nghiệp lớn như Đại An, Nam Sách, An Phát; các Cụm công nghiệp Việt Hòa, Thạch Khôi, Cẩm Thượng, Ngô Quyền... tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho hàng vạn lao động trong và ngoài thành phố đang làm việc. Kết cấu hạ tầng thương mại được tăng cường và phát triển với mạng lưới 23 chợ truyền thống và nhiều siêu thị lớn, sầm uất như Big C, Intimex, Minh Hải Plaza, HC...Thành phố có 12 trường chuyên nghiệp từ trung cấp đến đại học; 13 bệnh viện, nhiều chung cư cao tầng đang hoạt động, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ tinh thần, an sinh của nhân dân…
Người thành phố hướng về phía trước, với tầm nhìn rộng mở, sẽ phát triển không gian theo các phân khu: Khu trung tâm đô thị hiện hữu; Không gian sông Thái Bình và sông Sặt; Khu công nghiệp - dịch vụ đô thị phía Tây; Khu đô thị dịch vụ nông nghiệp phía Đông; Khu phát triển đô thị dịch vụ phía Bắc; Khu phát triển đô thị mới phía Nam…Bảo tồn và phát huy đa dạng sinh học, địa hình, không gian xanh tự nhiên, phát triển hệ thống công viên, cây xanh, mặt nước nhằm tạo lập hình ảnh đặc trưng của thành phố. Đồng thời xây dựng trung tâm du lịch dịch vụ theo tuyến du lịch kết nối với địa danh Côn Sơn - Kiếp Bạc, vải thiều Thanh Hà, bãi cọc Bạch Đằng, đền Quan lớn Tuần Tranh...
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.Hải Dương lần thứ XXIII nhiệm kỳ 2020 - 2025, thành phố đã và đang triển khai một loạt các dự án xây dựng công trình hạ tầng, các dự án trọng điểm có ý nghĩa tạo động lực phát triển cho đô thị như: tuyến đường vành đai 1 phía Nam thành phố, cầu Bùi Thị Xuân vượt sông Thái Bình, cầu vượt tại nút giao giữa đường dẫn cầu Hàn, Ngô Quyền và quốc lộ 5; các khu đô thị EcoRivers, phía Tây Nam Cường, NR Stars Riverside, Phú Quý, Tân Phú Hưng, Ngọc Sơn Riverside, Bắc cầu Hàn...đã thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn như FLC, Apec Group, Ecopark.. từng bước tạo cho thành phố diện mạo mới khang trang, thông minh, hiện đại; một thành phố khỏe, năng động với không gian sống hiện đại, tiện nghi hấp dẫn thân thiện môi trường.
Không ồn ào náo động như Hải Phòng, Hạ Long, TP.Hải Dương vẫn giữ vẹn nguyên nét truyền thống xứ Đông và đang có những bước đi mạnh mẽ nhất là sau thành công của Đại hội Đảng bộ Thành phốlần thứ XXIII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 và Đại hội Đảng toàn quốc khóa XIII...Vớiquyết tâm đi trên con đường hướng về phía mặt trời mọc, xây dựng thành phố - Đô thị loại I mạnh giàu, đáng sống, xứng đáng là trung tâm kinh tế - chính trị - văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh, xứng đáng truyền thống xứ Đông văn hiến ngàn đời./.
Bài của Khúc Hà Linh
Đăng trên Bản tin Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 5 ra tháng 10 năm 2021.
