Vụ đông xuân năm 2019 - 2020 toàn tỉnh đã gieo cấy 56.597 ha đạt 98,8% kế hoạch (57.250 ha); giảm 1.206 ha so vụ xuân 2019 (57.803 ha), giảm 491 ha so với vụ mùa 2019 (57.084 ha). Năng suất lúa bình quân toàn tỉnh đạt 63,09 tạ/ha, cao hơn 0,4 tạ/ha so với vụ xuân 2019, sản lượng lúa 357.070 tấn. Trà xuân sớm 5.174,8 ha, chiếm 9,1% tổng diện tích gieo cấy; trà muộn 51.422,2 ha, chiếm 90,9% tổng diện tích; giảm trà xuân sớm, tăng trà xuân muộn 0,8% so cùng kỳ năm trước (CKNT). Diện tích lúa lai chiếm 2,9%, tương đương CKNT; diện tích gieo cấy lúa chất lượng chiếm 70,3%, tăng 0,5%; lúa thường chiếm 26,8%, giảm 0,5% so CKNT. Làm đất bằng máy 100%; gặt lúa bằng máy trên 92%; diện tích cấy máy đạt 5,8% diện tích, tăng hơn 2 lần so với vụ xuân 2019, năng suất lúa tăng cao hơn cấy thủ công từ 5 - 7%, hiệu quả kinh tế tăng từ 20 - 30%.
Năm 2020 hỗ trợ mua 160.000 khay gieo mạ và 320 tấn giá thể cho 12 cơ sở; hỗ trợ 11 cơ sở thuê mặt bằng sản xuất mạ khay; hỗ trợ mô hình cấy máy mở rộng thực hiện 20 mô hình tại 18 xã, với diện tích 576 ha đạt 100% kế hoạch; hỗ trợ mô hình trình diễn cấy máy bằng mạ khay thực hiện được 272,95 ha tại 43 xã thuộc 11 huyện, TP, TX đạt 86,37% kế hoạch đề ra. Mô hình cấy lúa bằng máy đã giảm chi phí sản xuất về giống 20 - 30% (10 - 12 kg giống/ha), về công cấy từ 2 - 2,2 triệu đồng/ha, giảm 1 - 2 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, tăng năng suất từ 10 - 15%, tăng hiệu quả kinh tế trên 30% so với gieo cấy thủ công.
Mô hình tích tụ ruộng đất sản xuất lúa tập trung quy mô từ 5 ha trở lên thực hiện 754,5 ha, 61 hộ, tại 12 huyện, TP, TX, tăng trên 64,4 ha so vụ xuân 2019 (vụ xuân 2019 là 690,1 ha trên 57 hộ). Các mô hình đã ứng dụng đồng bộ tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất từ khâu làm đất, gieo cấy đến thu hoạch,giảm thuốc trừ sâu, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thêm 10 - 20 triệu đồng/ha so với sản xuất nhỏ lẻ.
Toàn tỉnh có 10/12 huyện, thành phố, thị xã tham gia Đề án: Phát triển sản xuất nông nghiệphàng hóa tập trung, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững giai đoạn 2016 - 2020, quy mô 30 ha/vùng trở lên. Tổng số 61 mô hình, diện tích 1.943,7 ha, đạt 88,8% kế hoạch, năng suất cao hơn so với ngoài mô hình 5 - 7%, tăng thu nhập cho nông dân 4 - 4,5 triệu đồng/ha. Một số giống lúa TBKT mới được đưa vào sản xuấ tvà sản xuất thử như VNR20, QP5, Dự Hương 8, Nếp Hương, BC15 mới…khả năng thích ứng, chống chịu sâu bệnh tốt, cho năng suất cao.
Vụ xuân toàn tỉnh 10.059 ha cây rau màu, đạt 105,9% KH (9.500 ha), cao hơn 392 ha so CKNT (9.667 ha). Mô hình tích tụ ruộng đất sản xuất chuyên canh rau màu được 235 ha/26 hộ, ứng dụng đồng bộ tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất cho hiệu quả kinh tế cao, thu nhập từ 300 - 600 triệu đồng/ha/năm.
Mô hình nhà màng, nhà lưới tổng diện tích27,88 ha. Canh tác trong nhà màng nhà lưới giảm thuốc bảo vệ thực vật, hệ số quay vòng nhanh, thích ứng biến đổi khí hậu, giảm công chăm sóc,…sản phẩm sản xuất an toàn giá bán cao, giá trị thu được từ 0,6 - 1 tỷ đồng/ha/năm, riêng trồng dưa lưới trung bình 3 vụ/năm cho giá trị 1,5 - 3 tỷ đồng/ha/năm. Mô hình sản xuất rau an toàn VietGap thực hiện mới 99,8 ha, nâng tổng số rau được chứng nhận toàn tỉnh 199,76 ha, sản phẩm sản xuất an toàn, cung cấp chủ yếu cho các siêu thị, thành phố, giá bán cao hơn so với sản phẩm canh tác thông thường từ 10 - 30%.
Theo Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh, dự báo nhiệt độ tiếp tục lạnh hơn và có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina vào các tháng cuối năm 2020 và đầu năm 2021. Nhiệt độ trung bình của mùa đông 2020 - 2021 thấp hơn so mùa đông xuân 2019 - 2020. Tổng lượng mưa cả mùa từ tháng10/2020 đến tháng 3/2020 ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm.
GIẢI PHÁP SẢN XUẤT VỤ ĐÔNG XUÂN NĂM 2020 - 2021
Vụ đông xuân năm 2020 - 2021 toàn tỉnh gieo cấy 55.750 ha lúa; năng suất 65 tạ/ha; sản lượng thóc 362.300 tấn. Gieo trồng 10.000 ha cây rau màu, chủ lực là rau các loại 6.800 ha, ngô 1.200 ha, lạc 900 ha, cây khác 1.100 ha.
Dự báo thời tiết, thủy văn vụ Đông Xuân 2020 - 2021 nền nhiệt trung bình mùa Đông xuân năm 2020 - 2021 có xu hướng thấp hơn so với mùa Đông xuân năm 2019 - 2020 và TBNN. Do Lập Xuân trước Tết Nguyên Đán (Lập Xuân 03/02/2021 tức ngày 22/12/2020 Âm Lịch), do vậy người dân cần gieo cấy đúng lịch, giảm gieo cấy trà xuân sớm, giảm diện tích mạ dược tránh bị thiệt hại do rét đậm, rét hại gây chết mạ; tăng diện tích gieo cấy trà xuân muộn để đảm bảo lúa trỗ bông gọn, an toàn từ ngày 1 đến ngày 15/5/2021. Với cây rau màu, đẩy mạnh chuyển đổi, ứng dụng công nghệ cao. tăng diện tích sản xuất an toàn, trồng rải vụ và có hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Hạn chế thấp nhất gieo cấy trà xuân sớm, tăng tối đa trà xuân muộn.
* Trà xuân sớm: Cấy mạ dược, dưới 8% diện tích, cấy chân vàn trũng, chân trũng. Gồm các giống dài và trung ngày. Các giống lúa xuân sớm không gieo mạ dược trước ngày 10/12/2020, cấy sớm lúa sinh trưởng nhanh do ấm đầu vụ, nhiệt độ cao, lúa trỗ bông sớm trước 25/4/2021 năng suất thấp; không gieo muộn hơn sau 20/12/2020, mạ non nếu gặp rét đậm rét hại cuối tháng 12 gây chết mạ.
* Trà xuân muộn: Trên 92% diện tích, sử dụng giống lúa ngắn ngày, năng suất cao, chống chịu sâu bệnh, chất lượng cao. Trong đó, gieo vãi trên 30% diện tích; cấy mạ sân, mạ nền đất cứng 52% diện tích; diện tích mạ khay cấy máy trên 10% diện tích. Tuyệt đối không gieo mạ giống lúa ngắn ngày xuân muộnqua đôngtrước ngày 31/01/2021.
Mạ non gieo trên nền đất cứng, mạ sân, mạ khay cấy máy: Gieo mạ xung quanh tiết Lập xuân, thời gian gieo mạ từ ngày01 đến ngày 10/02/2021, tuổi mạ 2,5-3 lá, cấy từ ngày 10 đến ngày 28/02/202 1áp dụng phương thức gieo thẳng, gieo sau tiết Lập xuân, gieo từ ngày 10 đến 20/02/2021. Không gieo thẳng và cấy lúa vào những ngày rét đậm, khi nhiệt độ không khí trung bình ngày dưới 150C. Nhóm giống lúa thuần chất lượng gạo cao trên 70% tổng diện tích gieo cấy. Nhóm giống lúa thuần năng suất cao, thích ứng rộng dưới 27% tổng diện tích gieo cấy. Nhóm giống lúa lai 3% tổng diện tích gieo cấy.
Gieo mạ sân, mạ dày xúc gieo đúng lịch thời vụ,không gieo sớm, gieo ở nơi thuận lợi cho việc chăm sóc, che đậy; đất bùn không quá chua, không nhiều cát, tạp chất; độ dày bùn đạt 3 - 5 cm, áp dụng kỹ thuật gieo mạ thưa, thâm canh mạ để cây mạ khỏe, cứng cây, đanh dảnh. Xử lý hạt giống trước khi gieo, không nên để mầm dài, gieo dày và đồng đều; sau gieo tưới nước duy trì độ ẩm hàng ngày, nếu rét đậm cần che phủ nilon để giữ ấm. Thời gian mạ 10 - 15 ngày tuổi, mạ 2,5 - 3 lá thật, chiều cao cây mạ 10 - 20 cm, cứng cây, đanh dảnh, sạch sâu bệnh.
Khi thời tiết rét đậm, rét hại kéo dài phải che phủ nilon 100% cho tất cả diện tích mạ gieo để chống rét, giữ đủ ẩm; bón thêm phân chuồng, tro bếp mục, phân lân, tuyệt đối không bón thúc đạm cho mạ. Trường hợp thời tiết ấm thực hiện tháo kiệt nước để hãm mạ. Tập trung mọi phương tiện sức kéo cày ải, lật đất cho 100% diện tích, nhất là chân lúa mùa không trồng cây vụ đông, thời gian cày ải xong trước ngày 15/12/2020; vệ sinh đồng ruộng ngay sau khi thu hoạch lúa mùa để tiêu diệt mầm sâu bệnh tồn tại trên gốc rạ và tàn dư thực vật; làm đất kỹ cho gieo cấy, nhất là ruộng cấy bằng máy cấy và gieo thẳng. Xử lý đất triệt để, luân canh cây trồng, hạn chế gieo trồng dưa lê, dưa hấu trên các chân ruộng nhiễm bệnh, chết cây từ vụ xuân và hè thu các năm trước. Tăng cường hỗ trợ xây dựng và chỉ đạo thực hiện các mô hình sản xuất an toàn theo quy trình thực hành nông nghiệp tốt GAP, gắn sản xuất với tiêu thụ qua hợp đồng.
Thực hiện Đề án: “Phát triển diện tích cấy lúa bằng máy giai đoạn 2020 -2025, vụ xuân 2021: Dự kiến kế hoạch theo đề án hỗ trợ mô hình trình diễn cấy máy 53 mô hình, diện tích 180 ha; mô hình cấy máy mở rộng 8 mô hình, diện tích 280 ha; hỗ trợ cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy 4 cơ sở mới và mở rộng 8 cơ sở. Sở sẽ có thông báo chính thức phân theo các huyện, TP, TX. UBND tỉnh quyết định tiếp tục hỗ trợ diệt chuột năm 2021 tại Kế hoạch số 4158/KH - UBND ngày 12/11/2020 của UBND tỉnh Hải Dương về Kế hoạch diệt chuột bảo vệ sản xuất nông nghiệp năm 2021. Diện tích toàn tỉnh 143.730 ha (lúa 2 vụ: 114.238 ha; rau màu 19.354 ha; cây ăn quả tập trung 10.147 ha).
Bài của Phạm Ninh Hải
Đăng trên Bản tin Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 5 ra tháng 12 năm 2020
