HTX Thương mại và thủy sản Xuyên Việt được thành lập từ tháng 11/2011 với số vốn điều lệ ban đầu là 500 triệu đồng, chuyên sản xuất và kinh doanh giống thủy sản, các chế phẩm sinh học và xử lý môi trường, diện tích sản xuất là 10 ha. Chưa đầy 10 năm hoạt động, HTX không ngừng tăng trưởng cả về số lượng thành viên, diện tích sản xuất, với số vốn điều lệ hiện tại là 9 tỉ đồng và có tổng số 22 thành viên. Bên cạnh sự tăng trưởng về quy mô sản xuất là sự đổi mới về phương thức sản xuất cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm. Với tổng diện tích ao nuôi 106 ha, năng suất cá từ ao nổi lên tới 60 tấn/ha/năm cao hơn rất nhiều so với phương pháp truyền thống. Đây là mô hình nuôi cá tiết kiệm, hiệu quả, một vốn bốn lời đã thu hút rất nhiều nông dân khu vực Thái Bình, Hưng Yên, Hải Phòng đến học tập.
Sự phát triển của HTX Thương mại và thủy sản Xuyên Việt gắn liền với quá trình lập nghiệp của anh Lê Văn Việt, Giám đốc HTX. Năm 2005, sau khi tốt nghiệp đại học chuyên ngành Chế biến thủy sản, Trường Đại học Thủy sản Nha Trang, anh Lê Văn Việt, khi ấy đã đi nhiều nơi, tìm tòi nhiều mô hình nuôi trồng thủy sản không chỉ trong nước mà cả một số nước nuôi thủy sản nuổi tiếng trên thế giới, để tìm hướng đi cho riêng mình. Với những kiến thức được học trên ghế nhà trường, cùng với quá trình tích lũy, tìm tòi học hỏi, năm 2009 anh Việt trở về quê bắt đầu khởi nghiệp. Với số vốn gần 100 triệu đồng, anh đầu tư mua lại 5.000 m2 đầm nuôi cá để xây dựng hệ thống ao nuôi thủy sản trên ao nổi. Sau 5 tháng chăm sóc, mẻ cá rô phi đơn tính đầu tiên được thu hoạch. Với khối lượng trên 6,1 tấn, giá bán bình quân 23.000 đồng/kg, anh Việt thu về gần 140 triệu đồng.
Theo anh Việt, ao nổi khác với ao truyền thống, có độ sâu chỉ từ 30 - 50 cm, bờ ao được xây cao từ 1,5 - 2 m, diện tích mặt nước trên 80%; mực nước trong ao từ 1,8 - 2 m (với cá thương phẩm), từ 1,3 - 1,6 m (với cá giống); đáy ao phẳng, thường được lót bạt; hướng cho cá ăn là hướng Đông Nam, độ sâu vừa phải để vừa dễ khuếch tán thức ăn, vừa tạo môi trường thư giãn cho cá; hướng trú ngụ sẽ là hướng Tây Bắc, được đào sâu hơn để cá sinh trưởng và phát triển, nhằm mục đích mùa hè trú nắng, mùa đông tránh rét cho cá. Bên cạnh đó, anh Việt đã áp dụng nguyên lý "bình thông nhau" để điều tiết nước ở các ao không để nước tràn. Ao nổi cá sẽ không bị sốc chua, bờ ao không bị đất chua nên có thể trồng cây ngay, khi thu hoạch cá chỉ cần tháo cống, không cần phải sử dụng máy bơm và nạo vét nhanh hơn so với ao truyền thống.
Đến năm 2015 - 2016, các thành viên HTX nhận thấy cần phải thay đổi phương thức chăn nuôi và phải áp dụng khoa học công nghệ trong chăn nuôi nhằm nâng cao năng suất, giảm chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Qua việc đi học hỏi kinh nghiệm, HTX đã lựa chọn áp dụng công nghệ nuôi cá “Sông trong ao” của Israel vào sản xuất thực tế của đơn vị. Qua nghiên cứu, anh Việt nhận thấy sản phẩm được nuôi trong mô hình này có chất lượng tốt; giảm được tác động của các điều kiện môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai gây nên; giảm chi phí nhân công, chi phí tiền điện, chi phí thuốc và chế phẩm xử lý môi trường; giảm chi phí nhân công đánh bắt khi thu hoạch. Nuôi cá theo mô hình "sông trong ao" giúp nâng cao chất lượng cá thương phẩm, cá được nuôi thả liên tục, thường xuyên; hướng tới nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Trong các bể lớn, anh Việt xây dựng đáy thảm bê tông cứng, có máy tạo sóng, máy sục khí, máy quạt nước liên tục tạo dòng chảy tuần hoàn. Máy hút chất thải xuống bể lắng hàng ngày, giúp nước ao luôn sạch. Diện tích thực nuôi thả cá “sông trong ao” rất nhỏ chỉ khoảng 1/10 diện tích ao đưa vào sử dụng, nên mật độ nuôi thả cá rất cao, thuận lợi cho quản lý và chăm sóc. Đây là quy trình công nghệ mới cho hiệu quả rất cao. Cá không dịch bệnh, cho năng suất 200 tấn/ha/năm, gấp gần 7 lần so với cách nuôi truyền thống. HTX Sản xuất và Thương mại Thủy sản Xuyên Việt đã ứng dụng công nghệ Israel trong mô hình nuôi cá ao nổi cho hiệu quả tốt, bình quân mỗi năm HTX cung ứng ra thị trường khoảng 800 tấn cá thương phẩm; 25 triệu con giống. Thị trường tiêu thụ sản phẩm của HTX ở hầu hết các tỉnh Miền Bắc và một số tỉnh Miền Trung. Với ưu điểm cách làm này đã tạo được những thành công đột phá, mở ra hướng đi mới trong lĩnh vực nuôi thủy sản trên địa bàn tỉnh và giúp người nuôi thủy sản khai thác tối đa diện tích ao nuôi.
Phát triển bền vững sản xuất thủy sản cả trong sản xuất, kinh doanh cá giống và sản xuất cá thương phẩm đòi hỏi sự đầu tư lớn trong công tác xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường. Xuyên Việt đã đẩy mạnh xúc tiến thương mại giao lưu kết nối nhằm giải quyết và tìm kiếm thị trường đầu ra cho sản phẩm của HTX không những chỉ trong vùng mà còn kết nối với sản phẩm đặc sản của các tỉnh bạn. Hiện tại XuyênVieetj đã xây dựng được chuỗi của hàng kinh doanh thực phẩm trên một số tỉnh phía Bắc như: Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên, Quảng Ninh, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Điện Biên…và một số tỉnh khác đang được thị trường và đông đảo người tiêu dùng đón nhận. Theo định hướng phát triển, trong thời gian tới, HTX sẽ chuyển giao khoa học và mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao để sớm hình thành vùng nguyên liệu tập trung, xây dựng nhà máy chế biến cá... để cung cấp cho thị trường trong nước và hướng tới nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm thủy sản, tạo chuỗi liên kết hàng hóa sản phẩm bền vững, ổn định hơn nữa đầu ra cho sản phẩm của thành viên phát triển kinh tế xã hội địa phương góp phần phát triển ngành thủy sản nước nhà.
Bài của Nguyễn Thị Ánh
Đăng trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 5 ra tháng 10 năm 2018
