Tai đây, có những khu phố như phố Cao Bá quát, có hàng chục công trình liền kề, từ số 141 đến 169 chỉ sau một thời gian ngắn đưa vào sử dụng đã bị mối phá hoại như: Biệt thự số 305; biệt thự 287, phố Bùi Thị Xuân; Biệt thự số 68, phố Đào Duy Anh, số 32, phố Phạm Ngọc Khánh, số 111.26 khu biệt thự Đỉnh Long.... bị mối phá hoại nghiêm trọng như: nhà số 246, phố Hồng Châu; số 179, phố Đặng Quốc Chinh; nhà ngõ 80, phố Quang Trung... còn đang xây, chưa hoàn thiện đã bị mối xâm nhập, làm tổ.
Một vấn đề được đặt ra là, tại sao các công trình xây mới, kiên cố với vật tư thiết bị tốt lại có thể dễ bị mối tấn công, gây hại?
Sở dĩ các công trình xây mới, hiện đại dễ bị mối xâm hại do các nguyên nhân sau:
- Công trình mới thường được lắp đặt nhiều vật tư, thiết bị gỗ mới và đặc biệt nhiều “rác”dạng xenlulo rơi vãi trong quá trình xây dựng, như các đầu mẩu tre, nứa, gỗ cốt pha, phoi bào, mùn cưa, cót ép.... đã hấp dẫn mối tìm đến.
- Công trình xây mới, hiện đại thường có cốt nền cao, có khung tường bê tông che chắn rất thuận tiện, an toàn để mối khu trú làm tổ.
- Công trình mới, hiện đại thường có nhiều đường ống kỹ thuật, như hệ thống cấp, thoát nước, hệ thống cáp điện, cáp thông tin, xuyên, rải khắp công trình rất thuận tiện cho mối bám theo phát triển. Đặc biệt với nguồn nước thẩm thấu từ các đường ống ngầm trong công trình chính là nguồn “nước sinh hoạt”của mối. Mối rất cần nước để duy trì sự sống và dùng để nhào trộn vật liệu xây tổ và đắp đường mui - một dạng hào giao thông phục vụ chúng di chuyển.
- Do các công trình mới, hiện đại thường được xây khép kín, nhiệt độ phòng luôn ổn định bởi các thiết bị phát, dẫn nhiệt (bếp ga, máy điều hoà, tủ lạnh, ti vi..), mùa đông ấm áp, mùa hè mát là điều kiện nhiệt độ lý tưởng để mối sinh trưởng và phát triển.
Một khi đã xâm nhập được vào công trình, mối luôn là nguy cơ thường trực, với những mối hại sau:
Mối làm tổ lâu ngày dễ làm sụt lún nền, tróc lở tường, làm hư mục các kết cấu gỗ, trước hết là các loại khung bao cửa và đồ gỗ nội thất, cho dù đó là gỗ lim, gỗ hương,căm xe hay gỗ sàn công nghiệp.
- Mối xâm nhập, phá hoại hệ thống điện chôn ngầm trong công trình dễ gây sự cố điện, việc thông nối mạch sẽ gặp khó khăn.
- Mối xâm nhập, phá hoại hệ thống tủ bếp dễ làm sập bếp, gây hỏa hoạn, nguy cơ cháy nổ bình ga. Mối xâm nhập công trình gây ẩm mốc, hư hỏng thiết bị điện, điện tử, gây ô nhiễm cho căn hộ; làm hư mục quần áo, vải vóc thậm chí cả giấy tờ và tiền bạc trong hòm, trong két.
Chính với sự xâm nhập phá hoại thường xuyên, liên tục của mối là một trong những nguyên nhân làm xuống cấp công trình xây dựng.
Nhằm giảm thiểu thiệt hại do mối gây ra, trên địa bàn Hải Dương hiện áp dụng nhiều giải pháp phòng trừ mối, trong đó có giải pháp diệt mối bằng gây lây nhiễm (còn gọi là diệt mối tận gốc) và xử lý nền móng công trình phòng mối. Diệt mối bằng gây lây nhiễm là sử dụng các hộp mồi có chưa chất dẫn dụ để nhử mối thợ đến ăn, sau đó phun thuốc để chúng về tận tổ gây lây nhiễm diệt cả đàn mối và chúa mối. Ưu điểm của diệt mối qua lây nhiễm là diệt được hết ổ mối, nhưng không gây độc hại, không phải đào bới. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế, tuy diệt được tổ mối nhưng không thể ngăn được mối tiếp tục xâm nhập làm tổ mới.
Còn xử lý phòng mối nền công trình là xử lý kỹ thuật để phòng mối ngay từ khi công trình được xây mới. Mục đích xử lý phòng mối nền công trình là nhằm ngăn ngừa, triệt tiêu các điều kiện để mối không xâm nhập và làm tổ tại công trình.
Qua thực tế công tác tư vấn kỹ thuật và xử lý phòng mối nền công trình tại nhiều công trình xây dựng với những đặc điểm, quy mô khác nhau, như: Công trình xây dựng kho tiền mở rộng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh tỉnh Hải Dương tại số 83, đường Bạch Đằng TP.Hải Dương (tháng 7/2009); nhà bảo tàng Tập đoàn Than - Khoáng VN tại thị trấn Mạo Khê, Uông Bí (Quảng Ninh) (tháng 6/2015), Trường Tiểu học Tân Bình, TP.Hải Dương (tháng 10/2016) ... và nhiều công trình dân dụng trên địa bàn tỉnh Hải Dương,
Để xử lý phòng mối cho công trình hiệu quả, cần phải nắm vững các nguyên tắc và điều kiện sau đây: Cần phải nắm hiểu và tuân thủ nghiêm các quy định của nhà nước về chỉ tiêu, định mức kinh tế kỹ thuật, quy trình kỹ thuật xử lý phòng chống mối.
Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng, hạn chế sử dụng và cấm sử dụng ở Việt Nam của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được ban hành hàng năm.
Về công tác chuẩn bị: Trước khi thi công xử lý phòng mối cần phải khảo sát kỹ hiện trường để nắm rõ phạm vi, diện tích cần xử lý, thực trạng tình hình mối. Nếu phát hiện tại mặt bằng xây dựng công trình có các tổ mối thì phải diệt hết mối trước khi xây dựng mới.
- Cần phải nghiên cứu kỹ bản vẽ thiết kế thi công (nếu có), bản vẽ thiết kế kỹ thuật để xác định các hạng mục, đối tượng cần ưu tiên, tập trung xử lý phòng mối cho hiệu quả.
Về tổ chức thi công: Phối hợp tốt với chủ đầu tư, chủ thầu xây dựng công trình để đảm bảo tiến độ, chất lượng thi công phòng chống mối.Khi xử lý phòng mối nền công trình, cần phải xử lý đồng bộ các hạng mục, các đối tượng, bao gồm xử lý toàn bộ nền móng công trình, các cấu kiện gỗ lắp đặt tại công trình và hệ thống các đường kỹ thuật tại công trình, cụ thể:
+ Với xử lý nền móng: Nhất thiết phải làm hào kỹ thuật phòng mối theo quy chuẩn, kết hợp xử lý toàn bộ đáy nền, tường móng, các tầng đất nền, bề mặt nền, khe lún; các hốc kỹ thuật công trình và thu gom tiêu hủy các loại rác thải (phoi bào, đầu mẩu gỗ; tre gỗ cốt pha, bìa, cót...) còn rơi vãi, bám dính trước khi đổ bê tông nền.
+ Xử lý gỗ:Cần phải xử lý toàn bộ các kết cấu gỗ, bao gồm các loại cột, kèo, dầm gỗ (với nhà gỗ), khung bao...và gỗ trang trí được lắp đặt tại công trình bằng ngâm tẩm, quét, hoặc phun dung dịch thuốc mối trước khi lắp đặt vào công trình. Trong quá trình xử lý, căn cứ tính chất và đặc trưng của từng nhóm gỗ, loại gỗ để xử dụng loại thuốc cho thích hợp.
+ Xử lý hệ thống cáp điện, cáp thông tin: Do quá trình xâm nhập mối thường lợi dụng hệ thống các ống dây dẫn (ống ren) để di chuyển phá hoại nên phải xử lý phòng mối. Để xử lý hệ thống cáp điện, cáp thông tin cần thiết phải sử dụng loại dung dịch thuốc mối có pha thêm chất bám dính để tăng độ bám dính và hạn chế sự bốc hơi của thuốc. Tuy nhiên do hệ thống cáp dây dẫn thường có vỏ bọc bằng nhựa hoặc cao su nên cần tránh sử dụng thuốc có gốc axit, độ đậm vì dễ làm hư, bục vỏ bọc dây dẫn trong quá trình sử dụng.
Đảm bảo vệ sinh môi trường và an toàn lao động: Do việc thi công phòng chống mối thường phải bám sát tiến độ xây dựng, mặt bằng thi công thường chật hẹp, với đủ loại vật tư và nhiều loại máy, thiết bị, nhiều nhóm thợ: Thợ xây, thợ mộc, thợ sắt, thợ hàn... cùng hoạt động, trong điều kiện môi trường, bụi, rất dễ xảy ra tai nạn.
Về sử dụng thuốc trong phòng chống mối: Hiện trên thị trường có hàng chục loại thuốc xử lý phòng mối dạng dung dịch, dạng bột và viên khác nhau được sản xuất trong và ngoài nước. Khi sử dụng nhất thiết phải sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc, địa chỉ sản xuất rõ ràng, các loại thuốc trong danh mục thuốc được phép sử dụng tại Việt Nam, cách thức sử dụng, bảo quản thực hiện theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.
Cùng với việc áp dụng tốt kỹ thuật xử lý phòng chống mối cho công trình xây dựng ngay từ những ngày đầu khởi móng, việc quan tâm giữ cho căn hộ luôn sạch sẽ trong quá trình sử dụng là những biện pháp chủ động, tích cực nhất giảm thiểu sự gây hại của mối, thiết thực góp phần chống xuống cấp, giữ cho công trình luôn bền, đẹp mãi với thời gian.
Bài của Nguyễn Hữu Thắng
Đăng trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 6 ra tháng 12 năm 2017
