Khái niệm: Vườn tạp làm cho hiệu quả kinh tế thu nhập không cao, không phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của vùng, không phù hợp với yêu cầu đặt ra của chủ vườn.
I- Nguyên nhân:
- Do chủ vườn chỉ trồng cây theo cảm tính chạy theo phong trào nhất thời quá nhiều loại cây không xác định loại cây ăn quả chủ lực trong vườn.
- Do hiểu biết vì điều kiện của vùng chưa đầy đủ cho nên chọn cây trồng, cơ cấu giống, chọn loại cây trồng không phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai nên khó tránh được các bất lợi của thiên tai tác động đến vườn cây.
- Do vườn cây được trồng không phù hợp với yêu cầu sinh học của từng cây trồng dẫn đến hiệu quả sử dụng đất và các điều kiện sẵn có bị hạn chế.
- Do có biện pháp kỹ thuật tiến hành trồng - chăm sóc vườn cây các vấn đề kỹ thuật: Tạo hình, bón phân cắt tỉa, tưới nước, phòng trừ sâu bệnh v.v... chưa hợp lý.
- Do năng lực và vốn của chủ vườn chưa đáp ứng hoặc chưa hợp lý nên việc đầu tư chưa phù hợp với yêu cầu của cây.
II - Phân chia các loại vườn tạp:
1- Vườn tạp trồng nhiều cây ăn quả không phù hợp với điều kiện sinh thái của vùng: Đất đai, khí hậu của yếu tố tự nhiên của vùng.
2- Do không có qui hoạch thiết kế vườn hợp lý do cây trồng vị trí không phù hợp với các điều kiện tự nhiên, do không phù hợp với khả năng đầu tư vốn làm vườn.
3- Do trồng quá nhiều chủng loại cây ăn quả không xác định chủ lực không đồng nhất về giống cơ cấu giống không hợp lý.
4- Do sử dụng các phương pháp nhân giống không phù hợp mật độ và khoảng cách không hợp lý dẫn đến sự không đồng đều của các cây trong vườn do đó tiến hành áp dụng các biện pháp kỹ thuật thâm canh khó khăn hiệu quả kém.
5- Do tiến hành các biện pháp kỹ thuật không phù hợp dẫn đến cây trồng sinh trưởng và phát triển kém làm ảnh hưởng đến vùng năng suất và chất lượng quả.
III- Yêu cầu đặt ra đối vườn cây ăn quả:
- Thu nhập của vườn chủ yếu từ cây ăn quả đảm bảo thu nhập ổn định hiệu quả cao.
- Để đạt được các yêu cầu đặt ra đối với vườn cây ăn quả cần giải quyết các yếu tố.
+ Yếu tố tự nhiên: Khí hậu, đất đai.
+ Yếu tố xã hội: Điều kiện kinh tế xã hội của vùng.
+ Yếu tố kỹ thuật: Các biện pháp thâm canh.
+ Yếu tố kinh tế: Vật tư, nguồn gốc.
+ Yếu tố thị trường: Gắn sản xuất với lưu thông, chế biến tiêu thụ.
+ Yếu tố giống: Chủng loại giống và cơ cấu giống trong vườn từ đó các yếu tố này liên quan với nhau để có qui hoạch và thiết kế xây dựng vườn cũng như phương hướng cải tạo vườn một cách hợp lý.
IV - Các phương pháp cải tạo vườn tạp:
Sau khi xác định nguyên nhân và yếu tố gây tạp tùy thuộc mức độ gây tạp đề ra định hướng cải tạo theo phương pháp theo từng bước.
1- Tiến hành khảo sát đánh giá vườn cây các điều kiện hiện có trên cơ sở định ra lý tưởng hình mẫu cho vườn cây. Sự lựa chọn phù hợp trên vô số thông tin về thị trường. Khả năng vốn, lai tạo loại cây dự định trồng và các hoạt động sản xuất để đưa ra ý tưởng quy hoạch thiết kế và cơ cấu cây giống cho vườn.
2- Loại bỏ các yếu tố không thích hợp với qui hoạch thiết kế xác định loại cây không phù hợp các yếu tố ảnh hưởng đến vườn cây sau này.
Chú ý tránh phủ định sạch trơn loại bỏ một số cây khi chưa thấy hết các mặt lợi của chúng về môi trường sinh thái khả năng bảo vệ cho vườn các thiên tai và ngoại cảnh bất thuận.
3- Tiến hành đốn tỉa tạo hình và cắt tỉa cho các cây cần giữ lại với mục đích cải tạo hoặc phục tráng theo định hướng đặt ra. Trồng bổ xung cây mới vào vị trí cần thiết và hợp lý trong vườn.
4- Áp dụng các kỹ thuật để khắc phục các nguyên nhân gây tạp trên vườn như dùng phương pháp ghép cải tạo, đốn cắt tỉa cành, tưới nước bón phân phòng trừ sâu bệnh.v.v... Nhằm mục đích cải tạo nâng cao thu nhập cho vườn.
Như vậy cải tạo vườn tạp là một công việc đòi hỏi đầu tư thời gian cách làm cẩn trọng không thể tiến hành một sớm một chiều thì vườn có hiệu quả như mong muốn.
V- Các biện pháp áp dụng khi cải tạo vườn:
1- Làm rãnh và hệ thống tiêu nước trên vườn.
Nhằm cải thiện hoá lý tính của đất tạo điều kiện để cây sinh trưởng và phát triển tốt.
Đối với vùng đồi núi độ dốc cao phải làm ruộng bậc thang.
2- Đốn bỏ những cây không thích hợp, phục tráng lại những cây có khả năng phát triển nâng dần sức sinh trưởng của chúng, nhằm đưa lại thu nhập trong thời gian ngắn nhất. Đốn theo phương pháp: Đốn tỉa lúa và đốn phục hồi.
3- Cắt tỉa tạo hình và cắt tỉa tạo quả cho các cây trên vườn nhằm điều chỉnh khoảng cách và phân bố không gian tạo ra các cành có lợi cho việc ra hoa và kết quả.
4- Trồng dặm các cây mới trong vườn để đảm bảo mật độ sử dụng hợp lý đất đai và không gian của vườn cây.
5- Ghép cải tạo và ghép phục hồi các cây trên vườn nhằm thay đổi giống, phục hồi cây sinh trưởng yếu cằn cỗi trong vườn.
6- Tiến hành các biện pháp tiên tiến trong việc thâm canh nhằm nâng cao năng suất phẩm chất quả như: Tưới nước, bón phân, phòng trừ sâu bệnh điều chỉnh ra hoa tăng tỷ lệ đậu quả giữ quả cho tươi đẹp.
7- Tuỳ theo mỗi loại giống cây ăn quả mà biện pháp ký thuật tiến hành khác nhau.
VI - Dụng cụ cần thiết để cải tạo vườn:
1- Dụng cụ nông cụ làm đất, đào bới như cuốc, xẻng .v.v...
2- Cưa đốn tỉa cây, cành các lỗ.
3- Dao ghép và kéo cắt cành.
4- Một số vật tư khác: phân bón, các chế phẩm phun cho cây, các chất xử lý vết cắt.v.v...
