1. Virus gây bệnh: Bệnh gây ra do một số chủng (typ) virus thuộc nhóm Picornavirus, họ Picornaviridae. Nhóm này có 4 giống là: Enterovirus, Cardiovirus, Rhinovirus, Apthovirus.
Ngày nay, các nhà khoa học đã phát hiện 7 typ virus gây bệnh lở mồm long móng cho gia súc gồm: O, A, C, SAT1, SAR2, SAT3 và ASIA1. Mỗi typ virus này lại có một số phụ typ (subtyp): Thí dụ: Typ O có 11 subtyp, typ A có 32 subtyp, tup C có 5 subtyp. Các typ virus khác nhau có tính gây bệnh trên một số loại động vật khác nhau. Virus typ O gây bệnh cho lợn, virus subtyp O1 vừa gây bệnh cho lợn vừa gây bệnh cho trâu bò. Virus typ A gây bệnh cho trâu, bò, ít lây sang lợn. Virus typ ASIA1 cũng gây bệnh cho trâu, bò. Virus typ C gây bệnh cho dê, cừu. Ở, Việt Nam, cho đến nay đã phát hiện 3 typ virus lở mồm, long móng là: typ O gây bệnh cho lợn, typ A và typ ASIA 1 gây bệnh cho trâu bò, ít gây bệnh sang lợn. Virus lở mồm, long móng bị diệt ở môi trường axit có độ PH =3 – 6, 9 và bền vững trong môi trường kiềm với độ PH = 7-11. Ở nhiệt độ 560C, virus bị mất khả năng gây bệnh và bị diệt ở nhiệt độ 750C - 850C trong 1 phút. Trong thịt động vật đông lạnh (00C - 100C) virus có thể tồn tại và giữ từ 3 - 10 tháng. Các thuốc sát trùng thông thường đều diệt được virus như Clorin3 %; Lodin 2%; Axitphenic 2%; phormon 2%; nước vôi 10%. Ánh sáng mặt trời diệt virus sau 30 phút.
2. Điều trị và phòng bệnh:
* Điều trị:
Hiện nay, không có hoá dược đặc hiệu điều trị bệnh. Theo pháp lệnh thú y nước ta, thì gia súc khi đã xác định bị bệnh lở mồm, long móng phải tiêu huỷ bằng cách đốt xác, chôn sâu có đổ thuốc sát trùng, thường dùng là vôi bột. Tuy nhiên, trong thực tế, trâu bò và lợn trưởng thành bị bệnh, tỷ lệ chết chỉ từ 2 - 5%. Đặc biệt, trâu bò là tài sản có giá trị lớn của người nông dân nên người ta thường giữ gia súc bệnh lại để điều trị. Mặc dù điều trị như vậy sẽ rất nguy hiểm, vì bệnh sẽ lây lan rất nhanh trong đàn gia súc, có thể trở thành các ổ dịch lớn. Bệnh lở mồm, long móng có thể lây sang người với một thể bệnh nhẹ: Chỉ có đám mụn đỏ, ngứa xuất hiện ở móng chân, móng tay, lợi răng sau 4 - 5 ngày sẽ tự nhiên khỏi bệnh, chưa có trường hợp nào chết do lở mồm, long móng.
Kinh nghiệm điều trị của nông dân là: Cách ly súc vật bệnh, rửa các mụn loét ở miệng và chân của gia súc bằng nước muối, rồi bôi các thuốc sát trùng như cồn iot, thuốc đỏ 3%, xanhmetilen 1% cùng với nước lá chát (nước là ổi). Đồng thời chăm sóc, nuôi dưỡng tốt súc vật bệnh, giảm thức ăn thô, cho ăn cám hoặc cháo (vì súc vật lở loét miệng). Kinh nghiệm chữa như vậy cũng có thể làm cho gia súc khỏi bệnh sau 15 ngày
* Phòng bệnh:
- Cần phát hiện sớm gia súc bệnh và báo cáo cho cán bộ thú y và chính quyền địa phương để công bố lệnh chống dịch và áp dụng các biện pháp khống chế dịch khẩn cấp: Đồng thời, lấy bệnh phẩm từ gia súc ốm để xác định bệnh chính xác.
- Bao vây, khoanh vùng ổ dịch, xử lý gia súc ốm theo Pháp lệnh thú y và tiêu huỷ gia súc chết, chôn sâu có thuốc sát trùng.
- Tổ chức tổng tẩy uế chuồng trại, khu chăn nuôi trong vùng có dịch bằng các thuốc sát trùng mạnh (Phormon, Clorin, Iodin) theo định kỳ 1 - 2 lần trong tuần.
- Tổ chức tiêm văcxin phòng bệnh lở mồm long móng cho đàn gia súc ở quanh ổ dịch bằng văcxin đa giá, phòng cả 3 typ virus O, A và ASIA1, hoặc văcxin đơn giá chỉ phòng typ virus O, A hoặc ASIA1.
- Nghiêm cấm việc vận chuyển trâu, bò, lợn, dê từ ổ dịch ra vùng an toàn và ngược lại.
- Không giết mổ trâu, bò, lợn, dê, cừu trong ổ dịch, đặc biệt là tuyệt đối không mổ thịt trâu, bò, lợn, dê, cừu bệnh và không sử dụng thịt của chúng. Vì như vậy có thể làm lây bệnh trong vùng và sang địa phương khác và có thể lây bệnh sang người.
Theo Phương Loan (Tổng hợp từ Khoa học và Đời sống)
