Mô hình nuôi rắn hổ mang và rắn ráo trâu ở Chi cục Kiểm lâm tỉnh Hải Dương.

Trên địa bàn tỉnh từ năm 2007-2009 có 97 cá nhân, hộ gia đình đủ điều kiện đã đăng ký lập trại nuôi sinh sản, thương phẩm 02 loài rắn (Rắn Hổ mang/Naja naja và Rắn Ráo trâu/Ptyas mucosus) ở 15 xã thuộc 06 huyện. Trong đó riêng huyện Chí Linh có 88 hộ. Về quy mô, hộ nuôi ít có 30-50 con, trung bình có 500-700 con, có một số hộ nuôi nhiều đến trên 2000 con. Sau khi trừ chi phí, thu lợi trung bình 200.000 - 300.000 đồng/con/ 2 năm, những hộ nuôi 1000 đến 2000 con rắn mỗi năm có thể thu nhập có thể lên tới ba trăm triệu đồng. Nuôi rắn cho thu nhập cao hơn so với chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Hiện nay rắn hổ mang đang phát triển gây nuôi sinh sản, thương phẩm, vào mùa sinh sản trứng rắn được bán với giá 55.000 - 70.000 đồng/quả, rắn con sinh sản năm trước, nuôi đừn cuối năm sau có trọng lượng 1,5-3 kg (con cái thường nhỏ hơn con đực), giá thị trường hiện nay là 550.000-700.000 đồng/kg (con đực thường được giá hơn con cái). Sau khi trừ các khoản chi phí lợi nhuận bình quân 200.000 - 300.000 đồng/con. Nhiều hộ nuôi đến 2000 con, có thu nhập từ nuôi rắn một năm có thể đạt được 200-300 triệu đồng. Hiện nay tiêu thụ rắn hổ mang và các sản phẩm của chúng chủ yếu là thị trường các tỉnh biên giới phía Bắc như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Lào Cai ... sản phẩm chăn nuôi được đều tiêu thụ hết.
Nhằm mục đích làm tăng tỷ lệ rắn đực đem lại hiệu quả kinh từ cao cho các hộ nuôi rắn, Chi cục đã mua 3 máy ấp trứng, bàn giao cho 03 hộ nuôi rắn tham gia đề tài, trong đó 1 hộ dân ở phường Sao Đỏ và 2 hộ ở phường Cộng Hoà. Cả 03 hộ đều hoàn thành việc xây chuồng nuôi cóc trước ngày 30/3/2011. Mỗi hộ xây tường bao quanh khu đất rộng 30m2 chia làm 04 ô (mỗi ô có kích thước 2,5 x 3 m) ở nơi cao ráo, thoát nước, tường gạch bao quanh cao 1,2m (cả móng) trát phẳng phía trong để rắn con không leo ra được và ngăn các loài thiên địch không thể vào bắt được rắn con. Trong mỗi khu (7,5 m2) xây 01 ụ cho rắn con trú ẩn, kích thước (1m x 2m x cao 0,3m) trên có mái che bằng tấm xi măng và một số vật liệu chống nóng, chống rét.
Theo kinh nghiệm của các hộ chăn nuôi thường rắn hổ mang thời gian nở từ 50 - 55 ngày; rắn ráo trâu 60 - 65 ngày. Qua theo dõi trứng trong máy ấp thì trứng nở sớm hơn so với ấp nở thủ công từ 5 -7 ngày. Trứng đều, thuôn dài, quả trứng căng sờ hơi nhũn, quả trứng không có các vết thâm đen, trừng tròn không bị móp. Để kiểm tra trứng có tốt, có phôi để nở hay không theo kinh nghiệm của các hộ chăn nuôi thì nên dùng đèn Pin cực sáng (loại đèn Pin soi của Trung Quốc) và khi dùng đèn Pin để soi nếu thấy quả trứng có nhiều tia máu màu đỏ thì quả trứng đó khả năng nở tốt. Còn khi soi nếu thấy không có nhiều tia máu, có vết thâm hoặc trứng có phôi màu trắng thì khả năng nở thấp. Trứng rắn ráo trâu từ 33-36 quả /1 kg, Trứng rắn Hổ mang từ 38-42 quả/1 kg. Tỷ lệ thực tế ấp nở từ tự nhiên (thùng xốp) có dùng đèn điện để tăng nhiệt độ (khi trời mưa kéo dài) và dùng nhiệt kế đo độ ẩm kết hợp cùng việc soi trứng (bằng đèn Pin) chính xác thì tỷ lệ ấp nở của cả hai loài rắn ráo trâu và rắn hổ mang thường đạt đạt khoảng 80% - 85%. Còn thực tế việc ấp nở trong máy ấp do chưa có kinh nghiệm, nếu trong quá trình ấp trứng, hoạt động của máy tốt các chỉ số cài đặt trước khi ấp ổn định như: độ ẩm, nhiệt độ thì tỷ lệ trứng nở đối với loài Rắn Hổ mang khoảng 95% - 98%, loài Rắn Ráo trâu đạt tỷ lệ 75% - 80%. Có trường hợp nếu để độ ẩm qúa thấp trứng khô, nếu để độ ẩm quá cao quả trứng bị căng, nứt thì tỷ lệ nở của Rắn Ráo trâu chỉ đạt 50 - 60%. Khi mới nở rắn Hổ mang dài 35-40cm, trọng lượng 10-12 con / 0,1 kg, sau khi nở 6-8 ngày thì rắn con lột xác, trong thời gian 25-30 ngày lột xác 03 lần. Khi mới nở rắn ráo trâu dài 35-42 cm, trọng lượng 10-12 con/0,1 kg, sau khi nở 6-8 ngày thì rắn con lột xác, sau đó khoảng 12-15 ngày lột xác lần sau. Thức ăn của rắn con (rắn hổ mang và rắn ráo trâu) đều là cóc con hoặc cóc băm nhỏ. Quy luật cho rắn con ăn là: Sau khi rắn con lột xác 2 lần thì cho ăn lần đầu, sau đó cứ trong thời gian 03 ngày thì cho ăn 2 lần.
Tuy nhiên, hiện nay việc nuôi rắn sinh sản, thương phẩm rắn hổ mang, rắn ráo trâu trên địa bàn thị xã Chí Linh có một số khó khăn: Rắn con ủ qua đông có tỷ lệ sống thấp nên chưa thực sự chủ động về con giống; một số loại bệnh của rắn chưa có thuốc đặc trị; kinh phí đầu tư lớn, lãi xuất vốn vay cao; thị trường tiêu thụ không chủ động, thiếu ổn định.
Thời gian tới, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Hải Dương sẽ tiếp tục khắc phục những khó khăn để mô hình nuôi rắn Hổ mang, rắn ráo trâu đảm bảo bền vững vừa giúp bảo tồn những loài rắn đang bị cạn kiệt dần ngoài tự nhiên, vừa tạo hiệu quả kinh tế cao cho người nuôi.
Ninh Hải