Ở Việt Nam trong những năm gần đây tần xuất suy mạch vành, nhồi máu cơ tim, đột tử càng ngày càng thấy nhiều ở các bệnh viện, triệu chứng lâm sàng không rõ ràng, chuẩn đoán bệnh chủ yếu là dựa vào xét nghiệm mỡ máu. Điều trị hội chứng tăng lipid máu hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, bởi những tác dụng không mong muốn của hầu hết các thuốc tân dược như rối loạn tiêu hoá, đầy bụng khó tiêu, buồn nôn, rối loạn enzym gan, suy giảm khả năng sinh dục và nhất là những bệnh nhân đái tháo đường, suy gan, suy thận, loét dạ dày tá tràng, phụ nữ có thai và cho con bú thì không có chỉ định dùng thuốc giảm lipid máu. Việc nghiên cứu xử dụng các loại thuốc từ thảo mộc để chữa hội chứng tăng Lipid máu, vừa hiệu quả, vừa an toàn, khắc phục những tác dụng không mong muốn của thuốc tân dược là vấn đề rất thực tiễn và cấp thiết. Do vậy, năm 2008 UBND tỉnh đồng ý cho Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Hải Dương thực hiện đề tài: Nghiên cứu hoàn thiện bài thuốc “Tiêu đàm hoá ứ thang”điều trị hội chứng tăng Lipid máu tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Hải Dương.
Bài thuốc “Tiêu đàm hoá ứ thang” được kế thừa và phát triển trên 2 bài thuốc cổ phương là bài “Lâm thị khinh kiện thang”và bài “Hoàng kỳ hoá ứ giáng chi phương” Thành phần của bài thuốc “Tiêu đàm hoá ứ thang” hoàn thiện gồm 17 vị: Đan sâm, Bán hạ chế, Bạch Linh, Hồng hoa, Bạch truật, Sơn tra, Cam thảo, Trần bì, Hoàng kỳ, Phòng kỷ, Trạch tả, Đại hoàng, Chỉ xác, Thảo quyết minh, Ngưu tất, Hắc sửu, Kim ngân hoa; so với bài thuốc cổ phương là tăng 7 vị (Đan sâm, Hồng hoa, Kim ngân hoa, Ngưu tất, Hoàng kỳ, Bạch truật) và một số vị khác tăng về liều lượng (Bạch linh tăng 10g, Bán hạ 5g, Trạch tả 15g, Hắc sửu 4g).
Từ kết quả nghiên cứu hoàn thiện bài thuốc, Bệnh viên Y học cổ truyền tỉnh Hải Dương tiến hành áp dụng điều trị cho 63 bệnh nhân có triệu chứng tăng lipid máu được khám và lựa chọn từ công tác điều tra 500 người đại diện một số vùng trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Kết quả điều trị 63 bệnh nhân cho thấy số người khỏi bệnh là 38 người, chiếm 60,3%; 25 người đỡ bệnh, chiếm 39,7%, các bệnh nhân đều được theo dõi và đánh giá trước và sau điều trị, liệu trình điều trị là 45 ngày/1 bệnh nhân, địa điểm điều trị tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Hải Dương.
Theo Y học cồ truyền bài thuốc “Tiêu đàm hoá ứ thang” được tổ chức từ 17 vị thuốc Đông nam dược có tác dụng chủ yếu điều trị phạm vi của chứng “Đàm trọc, ứ trệ”; bài thuốc được tổ chức theo biện chứng luận trị, y lý, của y học phương Đông kết hợp với tác dụng dược lý hiện đại của từng vị thuốc; bài thuốc chữa được hội chứng tăng lipid máu ở cả 2 thể tạng béo và gầy với các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Theo Y học hiện đại bài thuốc có tác dụng ức chế sự hấp thu mỡ trong ống tiêu hoá, tăng cường nhu động ruột, thúc đẩy sự bài tiết và giảm hấp thụ mỡ như các vị thuốc: Thảo quyết minh, Trạch tả, Ngưu tất, Sơn tra… ức chế quá trình tổng hợp cholesterol, triglycerid như các vị thuốc: Trạch tả, Đan sâm, Thảo quyết minh…; ức chế và phá vỡ sự hình thành mảng vữa xơ động mạch như các vị thuốc như Kim ngân hoa, Sơn tra, Ngưu tất, Bạch truật, Hắc sửu…Đặc biệt bài thuốc “Tiêu đàm hoá ứ thang” hoàn thiện không có tác dụng phụ. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ được ứng dụng rộng rãi để điều trị bệnh nhân có hội chứng tăng Lipid máu tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Hải Dương và một số đơn vị y tế trong tỉnh; nâng cao được chất lượng cuộc sống, phòng biến chứng nguy hiểm như vữa xơ động mạch, tai biến mạch máu não, suy mạch vành, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
Phác đồ điều trị:
- Chỉ định: Người bệnh được chẩn đoán xác định hội chứng tăng lipid máu.
+ Tiêu chuẩn về lâm sàng: Bệnh nhân có biểu hiện các triệu chứng của thể đàm trọc; đau đầu; hoa mắt chóng mặt, ù tai; đau tức ngực; mệt mỏi mất ngủ; phụ nữ thống kinh - bế kinh; lưỡi hình thể bệu, chất lưỡi tía, rìa lưỡi có vết hằn răng; tê mỏi vai gáy, chân tay; mạch huyền hoạt hoặc hoạt sáp; rêu lưỡi trắng nhờn hoặc vàng nhờn có các điểm ứ huyết.
+ Tiêu chuẩn về cận lâm sàng: Cholesterol ≥ 5,7 mmol/l hoặc Tryglycerid ≥ 2,2 mol; đã dừng các thuốc làm giảm cholesterol máu khác ít nhất là 1 tháng liền kề.
- Chống chỉ định: hội chứng tăng lipid máu trên bệnh nhân thiểu năng tuyến giáp, bệnh tâm thần, nghện ma túy, hội chứng thận hư, sỏi túi mật, suy gan
- Bác sĩ điều trị: làm hồ sơ bệnh án, chẩn đoán xác định điều trị theo bài thuốc "Tiêu đàm hoá ứ thang" hoàn thiện; cho làm xét nghiệm thường quy, chụp tim phổi, siêu âm; cho thuốc, y lệnh theo dõi hàng ngày, chế độ hộ lý, chế độ ăn.
- Người bệnh: được giải thích bệnh tật, quy trình điều trị, áp dụng của thuốc đối với bệnh, nội quy bệnh viện, chế độ ăn, sinh hoạt ... hợp tác với thày thuốc.
- Các bước tiến hành: Bệnh nhân uống ngày một thang thuốc "Tiêu đàm hoá ứ thang", mỗi thang sắc 2 lần, mỗi lần lấy 100 ml, ngày uống 2 lần lúc 10 giờ và 15 giờ 30", liệu trình điều trị 45 ngày/bệnh nhân; chế độ ăn không dùng các chất kích thích bia, rượu, cà phê, thuốc lá, dưa chua, chuối tiêu, nước uống có gas, đồ hộp.
- Xử lý: theo dõi toàn trạng và các chỉ số sinh tồn; bệnh nhân đau ngực, đau đầu, mất ngủ tăng, cần khám xét và có y lệnh kịp thời; bệnh nhân đau bụng, đại tiện phận lỏng ngày dưới 2 lần thay đổi cách uống bằng chia nhỏ uống 4 lần trong 24 giờ.
Th.S. Trần Thị Loan
