Theo Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật thì tiêu chuẩn là quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn để phân loại, đánh giá sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đối tượng này. Trong hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam bao gồm Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN), Tiêu chuẩn cơ sở (TCCS) và có 5 loại tiêu chuẩn sau đây:
- Tiêu chuẩn cơ bản: Quy định những đặc tính, yêu cầu áp dụng chung cho một phạm vi rộng hoặc chứa đựng các quy định chung của một lĩnh vực cụ thể.
- Tiêu chuẩn thuật ngữ: Quy định tên gọi, định nghĩa đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn yêu cầu kỹ thuật: Quy định về mức, chỉ tiêu, yêu cầu đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn phương pháp thử: Quy định phương pháp lấy mẫu, phương pháp đo, phương pháp xác định, phương pháp phân tích, phương pháp kiểm tra, phương pháp khảo nghiệm, phương pháp giám định các mức, chỉ tiêu, yêu cầu đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn ghi nhãn, bao gói, vận chuyển và bảo quản: Quy định các yêu cầu về ghi nhãn, bao gói, vận chuyển và bảo quản sản phẩm, hàng hoá.
Tiêu chuẩn được áp dụng trên nguyên tắc tự nguyện do vậy các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh có quyền lựa chọn, xây dựng và áp dụng loại tiêu chuẩn phù hợp với năng lực và nhu cầu sản xuất, kinh doanh cũng như yêu cầu quản lý của mình. Có thể áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài, tiêu chuẩn quốc gia hoặc tự xây dựng tiêu chuẩn cơ sở để áp dụng. Tuy vậy, tiêu chuẩn cơ sở không được trái với quy chuẩn kỹ thuật và quy định của pháp luật có liên quan.
Mặc dù được Nhà nước tạo điều kiện thông thoáng, quyền chủ động trong việc lựa chọn tiêu chuẩn để áp dụng nhưng các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh phải có nghĩa vụ công bố tiêu chuẩn áp dụng và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường mà mình công bố.
Công bố tiêu chuẩn áp dụng là việc các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thông báo tiêu chuẩn áp dụng hoặc các đặc tính cơ bản của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường của mình thông qua hình thức ghi số hiệu tiêu chuẩn được áp dụng hoặc các đặc tính cơ bản trên nhãn hoặc bao gói sản phẩm, hàng hoá hoặc trong các tài liệu giao dịch, giới thiệu sản phẩm, dịch vụ, quá trình, môi trường và các hình thức thích hợp khác.
- Tiêu chuẩn thuật ngữ: Quy định tên gọi, định nghĩa đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn yêu cầu kỹ thuật: Quy định về mức, chỉ tiêu, yêu cầu đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn phương pháp thử: Quy định phương pháp lấy mẫu, phương pháp đo, phương pháp xác định, phương pháp phân tích, phương pháp kiểm tra, phương pháp khảo nghiệm, phương pháp giám định các mức, chỉ tiêu, yêu cầu đối với đối tượng của hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn.
- Tiêu chuẩn ghi nhãn, bao gói, vận chuyển và bảo quản: Quy định các yêu cầu về ghi nhãn, bao gói, vận chuyển và bảo quản sản phẩm, hàng hoá.
Tiêu chuẩn được áp dụng trên nguyên tắc tự nguyện do vậy các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh có quyền lựa chọn, xây dựng và áp dụng loại tiêu chuẩn phù hợp với năng lực và nhu cầu sản xuất, kinh doanh cũng như yêu cầu quản lý của mình. Có thể áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài, tiêu chuẩn quốc gia hoặc tự xây dựng tiêu chuẩn cơ sở để áp dụng. Tuy vậy, tiêu chuẩn cơ sở không được trái với quy chuẩn kỹ thuật và quy định của pháp luật có liên quan.
Mặc dù được Nhà nước tạo điều kiện thông thoáng, quyền chủ động trong việc lựa chọn tiêu chuẩn để áp dụng nhưng các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh phải có nghĩa vụ công bố tiêu chuẩn áp dụng và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường mà mình công bố.
Công bố tiêu chuẩn áp dụng là việc các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thông báo tiêu chuẩn áp dụng hoặc các đặc tính cơ bản của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường của mình thông qua hình thức ghi số hiệu tiêu chuẩn được áp dụng hoặc các đặc tính cơ bản trên nhãn hoặc bao gói sản phẩm, hàng hoá hoặc trong các tài liệu giao dịch, giới thiệu sản phẩm, dịch vụ, quá trình, môi trường và các hình thức thích hợp khác.
