Xuất phát từ định hướng chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chiến lược xây dựng và phát triển chương trình, sách giáo khoa giai đoạn sau 2015, từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học ở cấp trung học cơ sở, từ chất lượng thực tế dạy học Ngữ văn và Lịch sử theo quan điểm môn học độc lập trong những năm gần đây trên phạm vi cả nước cũng như trên địa bàn tỉnh Hải Dương, "Nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy - học theo hướng tích hợp môn Ngữ văn và Lịch sử ở cấp THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương" của Trường Cao đẳng Hải Dương là một đề tài khoa học có tính thời sự và cấp thiết nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn và Lịch sử ở trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
1. Mục tiêu nghiên cứu
1.1. Nghiên cứu lí luận về đổi mới phương pháp dạy - học theo quan điểm dạy học tích hợp và ứng dụng vào dạy học Ngữ văn và Lịch sử ở trường THCS. Xác định cơ sở tích hợp, các hướng tích hợp Ngữ văn và Lịch sử; đề xuất hệ thống phương pháp dạy học hai môn Ngữ văn và Lịch sử ở cấp THCS theo hướng tích hợp liên môn và tích hợp theo chủ đề.
1.2. Biên soạn, xuất bản giáo trình cho sinh viên cao đẳng sư phạm ngành Văn - Sử, tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy hai môn Ngữ văn và Lịch sử ở trường THCS, thiết kế hệ thống giáo án minh họa và một số đĩa hình dạy mẫu theo hướng tích hợp cả hai môn Văn - Sử.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Nghiên cứu cơ sở, điều kiện tích hợp Văn - Sử trong thực tế giảng dạy môn Ngữ văn và Lịch sử ở bậc THCS; các hướng tích hợp Văn - Sử trong dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn và Lịch sử ở trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
2.2. Nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy - học môn Ngữ văn và Lịch sử theo hướng tích hợp Văn - Sử ở cấp THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
2.3. Biên soạn và xuất bản tài liệu đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo hướng tích hợp Ngữ văn và Lịch sử ở trường Trung học cơ sở làm minh chứng cụ thể cho định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo quan điểm tích hợp liên môn và tích hợp theo chủ đề.
2.4. Biên soạn và xuất bản tài liệu đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Hướng dẫn dạy - học và kiểm tra đánh giá theo hướng tích hợp Ngữ văn và Lịch sử ở trường Trung học cơ sở. Hệ thống giáo án Ngữ văn trong tài liệu được thiết kế ở hai mức độ: một số giáo án cụ thể, chi tiết còn một số chỉ chú trọng những nội dung có thể tích hợp, những “địa chỉ tích hợp” giữa Ngữ văn và Lịch sử, như một gợi ý để giáo viên thiết kế giáo án theo hướng tích hợp trong thực tiễn dạy học. Hệ thống giáo án Lịch sử được thiết kế thành 3 nhóm tương ứng với các dạng tích hợp chính: giáo án tích hợp từng phần, giáo án tích hợp toàn phần và giáo án tích hợp theo chủ đề.
Đây là tài liệu tham khảo cần thiết cho giáo viên trực tiếp giảng dạy và đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
3. Đánh giá về hiệu quả do công trình KH&CN mang lại
3.1. Kết quả nghiên cứu của đề tài: “Nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy - học theo hướng tích hợp môn Ngữ văn và Lịch sử ở cấp trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương” là một hướng nghiên cứu mới và đúng đắn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học 2 môn Ngữ văn và Lịch sử ở cấp THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương, thực hiện mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học của ngành giáo dục tỉnh Hải Dương; góp phần thực hiện Đề án đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong giai đoạn hiện nay, hiện thực hóa tư tưởng tích hợp và phân hóa trong việc biên soạn chương trình, sách giáo khoa các môn học ở THCS giai đoạn sau 2015.
3.2. Kết quả đề tài đã xác định các hướng tích hợp Văn - Sử trong dạy học Ngữ văn, các hướng tích hợp Sử - Văn trong dạy học Lịch sử ở trường Trung học cơ sở; đề xuất mô hình bài học Ngữ văn theo quan điểm tích hợp liên môn và tích hợp theo chủ đề; mô hình bài học Lịch sử theo các hướng: tích hợp từng phần, tích hợp toàn phần và tích hợp theo chủ đề; đề xuất các phương pháp dạy học Ngữ văn và Lịch sử theo hướng tích hợp Văn - Sử, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hai môn Ngữ văn và Lịch sử ở cấp Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
3.3. Việc dạy học tách biệt các môn học và phân môn trong nội bộ môn học ở trường THCS hiện nay dẫn đến tình trạng trùng lặp, dư thừa kiến thức, sự quá tải trong chương trình giáo dục phổ thông, khiến nhiều giáo viên và học sinh tiếp cận nội dung bài học một cách phiến diện, độc lập, thiếu cái nhìn hệ thống và tổng thể khi kết nối các đơn vị kiến thức và kĩ năng nhằm phát triển toàn diện năng lực cho học sinh. Những nghiên cứu của đề tài chính là giải pháp khắc phục hiệu quả tình trạng trên.
Những nghiên cứu lí luận của đề tài là minh chứng cụ thể cho định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo quan điểm tích hợp, là sự đề xuất, định hướng về phương pháp và cung cấp tư liệu cho giáo viên Ngữ văn và Lịch sử cấp trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương trong việc thiết kế giáo án và tổ chức hoạt động dạy học theo hướng tích hợp Ngữ văn và Lịch sử.
3.4. Kết quả đề tài là mộtgiải pháp khắc phục được tình trạng báo động về chất lượng dạy học hai môn Ngữ văn và Lịch sử hiện nay ở trường THCS, góp phần đổi mới phương pháp dạy - học, phát triển năng lực cho học sinh chứ không chỉ thiên về cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trên địa bàn tỉnh Hải Dương, nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ về lịch sử, đất nước, con người, để có trách nhiệm công dân đối với sự nghiệp xây dựng quê hương, đất nước, biết tôn trọng quá khứ, hiểu biết hiện tại và làm chủ tương lai, phát triển con người toàn diện và xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại.
Ths. Lê Bá Liên
Nguyên Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hải Dương
Bài đăng trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 5/2015
Ths. Lê Bá Liên
Nguyên Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hải Dương
Bài đăng trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Hải Dương số 5/2015
