Ngay trước thềm Giỗ Tổ Hùng Vương và Lễ hội Đền Hùng năm nay, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đệ trình lên tổ chức UNESCO hồ sơ công nhận "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương" của Việt Nam là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Tín ngưỡng thờ Hùng Vương từ hàng nghìn năm nay đã ăn sâu vào tâm thức của người Việt. Lễ hội Đền Hùng hàng năm trở thành lễ hội văn hóa lớn nhất của cả nước. Qua Lễ hội Đền Hùng 2011, một lần nữa hệ giá trị tinh thần này lại được khẳng định và tôn vinh.
Từ nét văn hóa độc đáo của người Việt
Ông Nguyễn Tiến Khôi, Giám đốc Khu di tích lịch sử Đền Hùng khẳng định, "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương" thuộc văn hóa tín ngưỡng thờ Tổ tiên của dân tộc Việt Nam.
Các Vua Hùng được nhân dân lập bàn thờ chính tại núi Nghĩa Lĩnh, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì (Phú Thọ) và còn vô số các đền miếu thờ cúng Hùng Vương và tướng lĩnh dưới thời các Vua Hùng ở Phú Thọ và nhiều địa phương trong cả nước.
Người Việt Nam có quan niệm "Sự tử là để sự vinh, sự vong là để sự tồn," Hùng Vương trong tâm khảm của người Việt là người khai sáng ra đất nước và dân tộc.
Tín ngưỡng thờ Hùng Vương trong tiến trình lịch sử luôn là yếu tố nội lực của văn hóa dân tộc, góp phần hun đúc lòng tự hào, tạo nên tinh thần đoàn kết, yêu nước thương nòi của người Việt Nam.
Bằng chứng sinh động để khẳng định hệ tín ngưỡng thờ Hùng Vương là hơn 80 triệu con Lạc cháu Hồng sinh sống trên dải đất hình chữ S đã lập hơn 1.400 di tích thờ các vua Hùng, rồi tổ chức lễ hội hàng năm để bày tỏ tấm lòng tri ân tiên tổ. Hơn thế, trước anh linh 18 vị vua Hùng trên đất Phong Châu, dù là người Việt Nam hay khách quốc tế đều trào dâng một cảm xúc thiêng liêng.
Ông Khôi cũng cho biết, Đền Hùng không phải là gốc của một tôn giáo, các Vua Hùng không phải là giáo chủ, người Việt thờ cúng Hùng Vương không có học thuyết và cũng không có giáo hội truyền bá, nhưng từ hàng ngàn đời nay, người Việt Nam vẫn hành hương về đền Hùng để tri ân quốc Tổ, những người đã có công dựng nước.
Lòng biết ơn, thành kính Tổ tiên đã được cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng phát biểu trong ngày Giỗ Tổ Hùng Vương năm 1969: "Từ lòng biết ơn đến sự tôn kính các thế hệ tiền nhân và tổ tiên gia đình, dòng họ, dân tộc ta đã phát triển hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần ấy thành một đạo lý và tín ngưỡng dân tộc độc đáo, là tín ngưỡng và phụng thờ một Tổ tiên chung của toàn dân tộc-các Vua Hùng".
Trên thực tế, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã tồn tại và phát triển trong cuộc sống cộng đồng người Việt hàng ngàn năm nay. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không chỉ thể hiện trong đời sống văn hóa tâm linh và đức tin của người Việt vào các vị thánh thần bảo hộ, mà còn trở thành đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" biết ơn những bậc tiền nhân có công dựng nước.
Hành trình tới UNESCO
Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý với đề xuất của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình UNESCO hồ sơ "Đờn ca tài tử Nam Bộ" và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" để xem xét công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Để hoàn chỉnh hồ sơ "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương," Bí thư tỉnh Phú Thọ Nguyễn Doãn Khánh và các cơ quan, đơn vị chức năng, các nhà nghiên cứu, quản lý văn hóa, Ban Xây dựng hồ sơ đã dành nhiều thời gian, tâm huyết để hồ sơ được trình đúng tiến độ, đảm bảo các yêu cầu khoa học.
Hồ sơ "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương" có sự kết hợp chặt chẽ với việc xây dựng hồ sơ hát Xoan, vì đây là hai hồ sơ có mối quan hệ mật thiết chứng minh sự tồn tại của thời đại Hùng Vương và có sự hỗ trợ lẫn nhau.
Ban xây dựng hồ sơ "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương" đã tổ chức nhiều hội nghị với Ban chỉ đạo, các chuyên gia của Hội đồng di sản quốc gia và các nhà khoa học nhằm thông qua đề cương chi tiết của hồ sơ.
Ban xây dựng hồ sơ cũng đã tiến hành hai đợt kiểm kê di sản Tín ngưỡng thờ Hùng Vương theo hướng dẫn của UNESCO tại 226 di tích thuộc 106 xã trên địa bàn 12 huyện, thành, thị xã; thực hiện việc ghi hình, chụp ảnh mọi tư liệu sưu tầm tại 226 địa điểm thờ Hùng Vương; mua tư liệu ảnh, làm sách "Tuyển tập các công trình nghiên cứu về Hùng Vương;" điều tra thu thập tư liệu trong và ngoài nước về tín ngưỡng thờ Hùng Vương, đồng thời đảm bảo hồ sơ gửi UNESCO theo đúng tiến độ lần hai.
Đặc biệt, nhân dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ Hội Đền Hùng năm 2011, tại Khu Di tích lịch sử đền Hùng sẽ diễn ra một cuộc hội thảo quốc tế "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương." Đây là một bước quan trọng nhằm hoàn thiện Hồ sơ khoa học đề nghị tổ chức UNESCO công nhận "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Không chỉ là dịp tri ân, tưởng nhớ các vua Hùng đã có công dựng nước, Lễ hội còn là dịp giới thiệu quảng bá sâu rộng di sản Hát Xoan Phú Thọ đến với đồng bào cả nước và du khách nước ngoài, nhằm thực hiện mục tiêu, chương trình hành động của UNESCO trong quá trình duyệt Hồ sơ "Hát Xoan Phú Thọ" là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, từng bước xây dựng Khu Di tích lịch sử đền Hùng, thành phố Việt Trì trở thành trung tâm văn hóa-lễ hội với cội nguồn dân tộc Việt Nam./.
(Theo kinhtê&đôthị ngày 05/04/2011)
