Hải Dương là vùng đất trù phú, đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau . . . thuận lợi cho phát triển sản xuất nông nghiệp nhất là trồng các loại cây ăn quả, trong đó cây truyền thống, đặc sản chủ lực là Vải thiều. Toàn tỉnh có 105.697 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó có khoảng 63.500 ha đất chuyên trồng lúa, 21.500 ha đất trồng cây lâu năm, 10.630 ha diện tích rừng các loại. Diện tích cây ăn quả 21.000 ha, sản lượng quả 200.000 tấn/năm. Thời gian gần đây phát triển thêm hai cây trồng Na và Ổi. Đây là 3 loại cây trồng chính được trồng tập trung thành vùng hàng hoá lớn tại huyện Thanh Hà và thị xã Chí Linh, mang lại thu nhập khá cao cho nông dân.
Hải Dương là quê hương của cây Vải tổ do cụ Hoàng Văn Cơm tại thôn Thuý Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà mang về trồng cách đây gần 200 năm. Vải thiều Thanh Hà nổi tiếng khắp nơi và là vật “tiến vua”. Từ Thanh Hà, Vải thiều đã được nhân rộng ra nhiều nơi trong tỉnh và tỉnh khác như Bắc Giang, Quảng Ninh ... Cây Vải có vị trí quan trọng trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp của tỉnh, với diện tích vải 11.000ha, sản lượng 50.000 tấn/năm, chiếm 10% trong giá trị sản xuất ngành trồng trọt. Ngoài việc mang lại giá trị kinh tế, “Đặc sản Vải thiều Thanh Hà” từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân xứ Đông. Vải thiều Thanh Hà đã được Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Chứng nhận Chỉ dẫn địa lý năm 2007, theo đó sản phẩm Vải thiều Thanh Hà sẽ được bảo hộ đảm bảo được quyền lợi của người sản xuất, người tiêu dùng; làm tăng giá trị; thuận lợi hơn trong việc quản lý, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Ngoài cây Vải chủ lực, tỉnh Hải Dương còn có các vùng sản xuất trái cây lớn như vùng Na (Chí Linh), với diện tích trên 900ha, sản lượng trên 13 ngàn tấn một năm, vùng Ổi (Thanh Hà), diện tích gần 1.500ha, sản lượng trên 30 ngàn tấn.Nông dân Hải Dương cần cù, sáng tạo, có trình độ thâm canh cao về cây ăn quả, nhạy bén trong sản xuất và chuyển đổi cơ cấu cây trồng cho thu nhập cao. Trong những năm qua, tỉnh Hải Dương đã thực hiện dự án "Chuyển đổi cơ cấu cây trồng để đạt hiệu quả kinh tế cao tỉnh Hải Dương giai đoạn 2011-2015" và đưa nhiều tiến bộ kỹ thuật mới được đưa vào thâm canh như kỹ thuật đốn tỉa sau thu hoạch, khống chế lộc đông, điều khiển ra hoa khi gặp thời tiết bất thuận, sử dụng phân bón Neb26, sản xuất Vải, Ổi, Na theo quy trình VietGAP ... để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế.
Trước năm 1993 diện tích vải thiều của tỉnh Hải Dương 1.100 ha. Từ năm 1993 đến 2005 hiệu quả kinh tế từ cây vải tăng cao, nông dân Hải Dương bắt đầu chuyển đổi từ những cây trồng kém hiệu quả sang trồng vải. Phong trào cải tạo vườn tạp tại Chí Linh và chuyển đổi diện tích trồng lúa hiệu quả thấp sang trồng vải huyện Thanh Hà đã đưa diện tích vải toàn tỉnh tăng vọt từ 1.100ha năm 1993 lên 13.427 ha năm 2005. Đây là thời điểm vải cho thu nhập rất cao và trở thành nguồn thu nhập chính của người dân huyện Thanh Hà, người dân vùng đồi núi Chí Linh.
-Từ năm 2006 đến 2010 cùng với phong trào mở rộng diện tích vải tại huyện Thanh Hà, thị xã Chí Linh và nhiều người dân gốc Thanh Hà tiếp tục mở rộng diện tích trồng vải tại Bắc Giang và nhiều địa phương khác. Hải Dương có bộ giống Vải phong phú đáp ứng cho việc đa dạng cây trồng và rải vụ thu hoạch, nâng cao gía bán và hiệu quả kinh tế, trong đó chia ra 3 nhóm chính: Vải chín sớm chiếm 18% diện tích gồm: Tuhú, Vải Uhồng, U trứng, Tàu lai…, Vải thiều chính vụ chiếm 80% diện tích và Vải chín muộn chiếm 2% diện tích. Một số diện tích vải trên địa bàn tỉnh đã được chuyển đổi sang trồng cây trồng khác cho hiệu quả kinh tế cao hơn như Ổi, Quất ở Thanh Hà và Na, Hồng, Thanh Long ở Chí Linh nên diện tích giảm trung bình 2000ha/năm. Từ 2011 đến nay, diện tích Vải của tỉnh giữ ổn định khoảng 11.000ha, trong đó tập trung tại huyện Thanh Hà 4.000ha, TX Chí Linh 4.500ha.
Sản lượng không lớntrung bình 10ngàn tấn/năm, được tiêu thụ tươi và tiêu thụ chủ yếu tại thị trường nội địa khoảng 90%, xuất sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch khoảng 10%. Do được thu hoạch sớm, nguồn cung ít nên giá bán cao 15-50 nghìn đồng/kg. Diện tích này đang được nông dân đầu tư chăm sóc và một diện tích nhỏ vẫn được trồng mới hàng năm để thay thế các diện tích Vải thiều kém hiệu quả tại các xã khu Hà Đông, huyện Thanh Hà. Sản lượng vải thiều chính vụ trung bình 40 ngàn tấn/năm được tiêu thụ tươi 50% tại thị trường trong nước và trong các tỉnh như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và các tỉnh phía Nam và 20% xuất khẩu tươi sang thị trường Trung Quốc, 5% xuất khẩu sang Hàn Quốc, Nhật, Úc, Anh; lượng còn lại 30% xấy khô tại các lò thủ công. Vải xấy khô tiêu thụ tại thị trường Trung Quốc 80% và thị trường nội địa 20%. Việc tiêu thụ Vải luôn trong tình trạng không ổn định do thị trường tiêu thụ phụ thuộc vào Trung Quốc.
Năm 2013 là năm đầu tiên sau nhiều năm người dân vui vì Vải. Sản lượng Vải toàn tỉnh đạt khá 45.675 tấn. Việc tiêu thụ tương đối thuận lợi, giá bán Vải tươi bình quân 12.000-14.000đồng/kg thấp nhất 8.000đồng/kg, cao nhất 40.000đồng/kg, giá bán Vải sấy khô 50.000-60.000đồng/kg. Đây cũng là năm đầu tiên thương lái Trung Quốc đến thu mua ngay tại các đầu mối cân của các vùng trồng Vải. Giá bán Vải thiều VietGAP tại Hải Dương sản xuất năm 2012, 2013 cao hơn Vải đại trà từ 15-20% và luôn trong tình trạng thiếu hàng. Vải VietGAP chủ yếu được tiêu thụ nội địa tại hệ thống siêu thị, nhà hàng, làm quà biếu và xuất khẩu sang thị trường khó tính như Hàn Quốc và một số nước Châu Âu. Tổng giá trị sản xuất Vải toàn tỉnh trung bình 430 tỷ đồng/năm (năm 2011đạt 399 tỷ đồng, năm 2012 đạt 370 tỷ đồng, năm 2013 đạt 575,5 tỷ đồng). Giá trị trung bình đạt 35-50 triệu đồng/ha; lãi trung bình 25-30 triệu đồng/ha (trong đó Vải sớm 45-60 triệu đồng/ha, Vải thiều 15-20 triệu đồng/ha). Vải niên vụ năm 2014 được mùa, tổng sản lượng ước đạt trên 50.000 tấn, cao hơn trên 10% so với năm 2013. Vải sớm ước đạt 10.000 tấn, hiện đang cho thu hoạch, tiêu thụ khá thuận lợi, giá bán trung bình khoảng 20-22 nghìn đồng/kg, cao hơn năm trước khoảng 2.000đồng/kg. Vải thiều cho thu hoạch rộ giữa tháng 6, ước sản lượng khoảng 40.000 tấn.
Trước năm 2000, diện tích Ổi toàn tỉnh Hải Dương khoảng 100 ha, được trồng rải rác trong vườn nhà ở tất cả các huyện, thành phố trong tỉnh. Từ năm 2005 đến nay, diện tích Ổi tăng mỗi năm tăng khoảng 100ha chủ yếu trên đất chuyển đổi từ trồng Vải sang Ổi ở các xã Liên Mạc, Thanh An, Thanh Xuân - huyện Thanh Hà. Hiện tổng diện tích Ổi toàn tỉnh 1.450 ha, năng suất 23 tấn/ha, sản lượng 33 ngàn tấn. Vùng Ổi sản xuất hàng hoá tập trung ở huyện Thanh Hà 1.200ha, 250ha được trồng rải rác trong vườn và khu chuyển đổi ở tất cả các huyện, thành phố. Nông dân Hải Dương nhất là nông dân Thanh Hà có trình độ thâm canh Ổi cao, nắm vững quy trình sản xuất Ổi trái vụ, lách vụ, cho thu hoạch quả quanh năm. Đặc biệt Ổi trái vụ từ tháng 10 năm trước đến tháng 2 năm sau. Đây là thời điểm Ổi cho chất lượng ngon nhất, mẫu mã quả đẹp, giá bán và hiệu quả kinh tế rất cao.
Hiện nay, 100% Ổi được sử dụng cho ăn tươi và tiêu thụ chính tại thị trường nội địa (trong tỉnh, Quảng Ninh, Hà Nội, Hải Phòng). Thị trường Ổi của tỉnh chưa được mở rộng vào miền Trung, miền Nam và xuất khẩu. Do vậy nếu làm tốt khâu xây dựng và quảng bá thương hiệu và xúc tiến thương mại cho quả Ổi thì Cây Ổi Hải Dương còn tiềm năng phát triển. Trên 90% Ổi được các thương lái đến thu mua tại vườn với giá bình quân 10.000-15.000đồng/kg. Giá trị đạt 150-250 triệu đồng/1ha, lãi 120- 200 triệu đồng/havà đang là cây trồng có hiệu quả kinh tế cao nhất trong tập đoàn cây ăn quả của tỉnh.
Diện tích Na toàn tỉnh Hải Dương là 912ha, năng suất 16 tấn/ha, sản lượng 13.000 tấn. Diện tích sản xuất hàng hoá tập trung ở thị xã Chí Linh 700 ha, trong đó tập trung ở 3 xã: Hoàng Tiến, Bến Tắm và Bắc An 500ha. Các trang trại Na được hình thành và mở rộng tại Chí Linh giai đoạn 2005-2008 trong phong trào cải tạo vườn tạp, nâng cao hiệu quả kinh tế vườn đồi của tỉnh. So với các tỉnh bạn, diện tích Na của tỉnh đứng thứ 3 sau Lạng Sơn, Đông Triều - Quảng Ninh. Với lợi thế là cây trồng nhanh cho thu hoạch (1-2 năm sau trồng), dễ điều khiển ra hoa trái vụ, giá bán cao, thị trường tiêu thụ dễ nên cây Na là một trong ba cây ăn quả cho hiệu quả kinh tế cao và còn tiềm năng mở rộng diện tích, nhất là tại Chí Linh. Na dùng để ăn tươi 100% và chủ yếu tiêu thụ tại thị trường trong tỉnh, Quảng Ninh, Hải Phòng và Hà Nội. Giá bán Na trung bình 25.000 đồng/kg, giá trị trung bình 150-250 triệu đồng/ha, lãi 120 – 230 triệu đồng/ha. Việc tiêu thụ Na chủ yếu do thương lái đến thu mua tại vườn.
Thời gian tới, tỉnh Hải Dương tiếp tục xây dựng, duy trì và phát triển thương hiệu “Vải thiều Thanh Hà”, “Ổi Thanh Hà”, “Na Chí Linh” để người tiêu dùng biết đến, tin tưởng và tìm mua nhiều hơn. Chú trọng công tác quảng bá thương hiệuvàtìm kiếm thị trường.Duy trì các thị trường truyền thống (thị trường trong nước, thị trường Trung Quốc), mở rộng thị trường tiềm năng (Hàn Quốc, Nhật Bản, Châu Âu...); xây dựng hệ thống phân phối chuyên nghiệp, hiệu quả, kết nối với các đối tác lớn, tiêu thụ lâu dài và ổn định.Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, quảng bá thương hiệu Vải thiều trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên website của các ngành, các cuộc hội chợ, triển lãm. Tạo điều kiện thuận lợi và có chính sách hỗ trợ cho các thành phần kinh tế, nhất là các doanh nghiệp, siêu thị tham gia vào quá trình thu mua, bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nhất là tiêu thụ thông qua hợp đồng, liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ.
Hải Ninh
