Vào đầu thế kỷ thứ X, hào trưởng Khúc Thừa Dụ đã mang đại quân đánh chiếm phủ Tống Bình, Đại La (tức Hà Nội ngày nay), lãnh đạo thành công cuộc khởi nghĩa, đánh đuổi bọn quan lại nhà Đường đô hộ, xưng là Tiết độ sứ, nắm chính quyền vào năm 906, mở nền độc lập tự chủ cho dân tộc sau hàng nghìn năm Bắc thuộc. Lịch sử ghi nhận công lao của ông như là người đầu tiên đặt cơ sở cho nền độc lập dân tộc, là một dấu son tô đậm lịch sử đất nước. Còn nhân dân tôn vinh ông là Khúc Tiên Chúa. Ông còn được coi là người mở đầu cho chính sách ngoại giao khôn khéo của người Việt đối với triều đình phương Bắc: "Độc lập thật sự, thần thuộc trên danh nghĩa". Tuy chính quyền vẫn còn mang danh hiệu của nhà Đường, nhưng về thực chất, Khúc Thừa Dụ đã xây dựng một chính quyền tự chủ, về cơ bản kết thúc ách thống trị của phong kiến phương Bắc.
Đền thờ Anh hùng Dân tộc Khúc Thừa Dụ nằm giáp đê sông Luộc, mặt đền quay theo hướng Nam, được khởi công xây dựng năm 2005, với tổng vốn đầu tư 38 tỷ đồng. Công trình do UBND huyện Ninh Giang làm chủ đầu tư, Công ty Tu bổ di tích và Thiết bị văn hóa Trung ương thiết kế, Công ty TNHH Mỹ thuật Hà Nội thi công. Công trình có tổng diện tích hơn 57 nghìn mét vuông, gồm 5 hạng mục chính. 3 loại vật liệu quý để làm đền thờ là đá xanh, gỗ lim và đồng. Từ ngoài vào trong đền qua chiếc cầu đá, đến sân hội, với hai bức phù điêu ghép bằng các tảng đá lớn. Các họa tiết được chạm khắc công phu, mô tả quang cảnh nhân dân tụ nghĩa theo Tiên Chúa Khúc Thừa Dụ giành quyền tự chủ và cuộc sống thái bình, an cư lạc nghiệp. Hết phần sân hội đến sân lễ. Sân lễ khá rộng, hai bên có giếng "mắt rồng", nhà tả vu, nhà hữu vu. Qua sân lễ là đền chính. Tượng đồng của Tiên chúa Khúc Thừa Dụ, Trung chúa Khúc Hạo, Hậu chúa Khúc Thừa Mỹ đặt ở khu vực hậu cung đền chính./.
Phạm Ninh Hải
