Xí nghiệp Giống cây ăn quả, cây dược liệu Cầu Xe có 78 cán bộ công nhân viên, quản lý diện tích 38,8 ha trồng cây ăn quả, trải dài hai bên bờ sông Cầu Xe thuộc địa giới các xã Cộng Lạc, Quang Trung, Tiên Động và An Thanh của huyện Tứ Kỳ. Trước đây, diện tích đất của Xí nghiệp chủ yếu trồng vải thiều do cây vải có hiệu quả kinh tế cao. Sau do tình trạng quả vải “được mùa, mất giá” nên thu nhập rất bấp bênh, đời sống khó khăn. Vì vậy, đến năm 2003, Xí nghiệp đã được chuyển đổi một phần diện tích vải thiều sang trồng cây ăn quả khác có giá trị kinh tế cao hơn và phục vụ sản xuất giống. Đến nay, Xí nghiệp có 15,1 ha trồng vải, 6 ha trồng nhãn, 8 ha trồng chuối tây lai, 3 ha trồng các loại cây ăn quả như cam, quýt, nưởi; 5 ha trồng cây ngắn ngày như giềng, xả và 1,7 ha bờ sông dành để cấy lúa 1 vụ. Đặc biệt, trong hoạt động sản xuất cây giống các loại, Xí nghiệp đã làm tốt nghiệm vụ chăm sóc và bảo tồn nguồn cây đầu dòng đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận gồm 24 cây đầu dòng các loại với số lượng 640 cây. Hàng năm, Xí nghiệp sản xuất được 15.000 – 20.000 cây giống các loại cây ăn quả, thuộc nhiều nhóm cây giống bao gồm: vải sớm, vải muộn; nhãn Hương Chi, nhãn Quế Chi, nhãn muộn Hà Tây, nhãn muộn Hưng Yên; bưởi Diễn Hà Nội, bưởi đào Thanh Hà, bưởi Tứ Xuyên (Trung Quốc); hồng xiêm Xuân Đỉnh, hồng xoài, hồng xiêm Thanh Hà; xoài Ấn Độ, xoài Đài Loan, xoài Thái Lan; mít Thái Lan, mít nghệ cao sản; ổi xá lị không hạt, ổi lê Đài Loan… Cây giống phát triển tốt, chất lượng quả ngon nên đông đảo các hộ làm vườn đón nhận và ủng hộ.
Ngoài các giống cây ăn quả, Xí nghiệp còn lưu giữ nguồn cây đàu dòng và nhân giống các loại cây dược liệu thuộc nhóm quý như lô hội lá to giống Cuba; Trinh nữ hoàng cung. Các loại cây lấy gỗ và cây bóng mát như cây sấu, cây keo, cây bạch đàn. Ngoài ra, Xí nghiệp còn cung cấp các giống cây ăn quả, cây bóng mát cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phát động Tết trồng cây hàng năm từ 3000 – 5000 cây. Doanh thu từ cây giống năm 2014 đạt trên 260 triệu đồng.
Để từng bước nâng cao hiệu quả sản xuất, Xí nghiệp đã áp dụng việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng và thu được hiệu quả cao. Nhiều hộ nông dân đã quy hoạch vườn tạp, chuyển sang thâm canh trồng nhãn xen bưởi và cây ngắn ngày có giá trị kinh tế, phát triển dịch vụ, thương mại mang lai hiệu quả kinh tế cao như cây nhãn, bưởi, chuối tây lai, cây giềng. Có hộ thu hoạch từ 10-15 triệu đồng/sào. Riêng cây giềng với diện tích 5 ha cho thu hoạch sản lượng 1,2 – 1,5 tấn/sào, trừ chi phí thu lãi 4 triệu đồng. Nhiều công nhân tham gia thương mại, dịch vụ giống cây trồng có thu nhập từ 10 – 15 triệu đồng/tháng.
Năm 2011, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã quyết định công nhận 399 cây ăn quả của xí nghiệp (gồm 22 loại cây) là cây đầu dòng, gồm: vải sớm Yên Hưng, vải muộn Tứ Kỳ, vải muộn Thanh Hà, vải thiều, vải không hạt, vải bạch đường anh, nhãn lồng, nhãn Hương Chi, nhãn Quế Chi, nhãn muộn Hà Nội, nhãn muộn Hưng Yên, bưởi Diễn, bưởi Tứ Xuyên, cam Vinh, cam tiến vua Tứ Kỳ, hồng xiêm Xuân Đỉnh, hồng xiêm Thanh Hà, na dai, na bở, ổi tứ thời, khế ngọt, xoài Đài Loan. Đây vừa là vật liệu để nhân giống, vừa là nơi lưu giữ nguồn gien quý. Với vai trò là vườn cây đầu dòng của tỉnh Hải Dương, Xí nghiệp đã tích cực áp dụng tiến bộ kỹ thuật, chọn tạo nhiều loại cây đầu dòng để tạo nguồn vật liệu nhân giống cho năng suất, chất lượng cao, chống chịu tốt với ngoại cảnh và sâu bệnh. Một số giống mới được đưa về Xí nghiệp để thử nghiệm, triển khai như cây cam Chanh Ninh Giang, quýt đương Nhật Bản, bưởi nhập ngoại Nhật Bản…
Thực hiện Quyết định số 1415 của UBND tỉnh về việc cổ phần hóa Công ty TNHH MTV giống cây trồng Hải Dương, Xí nghiệp đã tích cực thực hiện các thủ tục pháp lý theo sự chỉ đạo của Công ty. Trong thời gian tới, Xí nghiệp tiếp tục chăm sóc bảo tồn các giống cây trồng quý hiếm, lai tạo giống bằng nhiều phương pháp, phát triển đa dạng các giống cây, phấn đấu tăng thu nhập bình quân của lao động đạt 4,7 triệu đồng/người/tháng.
Nguyễn Thị Ánh
