Theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, vùng ĐBSH có tiềm lực KHCN và đổi mới sáng tạo đứng đầu cả nước. Số tổ chức nghiên cứu và phát triển của vùng chiếm trên 50% của quốc gia; có trên 150 cơ sở giáo dục trình độ đại học trở lên; có 14/17 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia; hơn 500 tổ chức KHCN công lập và ngoài công lập, sàn giao dịch công nghệ thiết bị. Đầu tư ngân sách cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2016-2020 chiếm gần 30% toàn quốc. Đây cũng là địa bàn hoạt động của nhiều tập đoàn kinh tế lớn với các dự án công nghệ cao trong lĩnh vực công nghiệp và nông nghiệp.
Hiện nay, đã có 5 tỉnh trong vùng ĐBSH có sàn giao dịch thiết bị và công nghệ, đó là Hải Phòng, Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình, Quảng Ninh. 5 sàn này đã kết nối với nhau vào tháng 6/2019. Ngoài ra, Hà Nội sẽ khai trương sàn giao dịch thiết bị và công nghệ vào quý III/2023 và có một sàn giao dịch thiết bị và công nghệ quốc gia do Bộ KH&CN (Cục Thông tin KH&CN quốc gia) vận hành ở Hà Nội.
Trong giai đoạn vừa qua, hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo đã có đóng góp tích cực trong phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh của vùng. Các khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đóng vai trò đầu tàu, mở đường cho việc đưa nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Các hoạt động quản lý nhà nước về lĩnh vực KHCN ngày càng được củng cố, tăng cường, từng bước đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, kết quả hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo thời gian qua chưa xứng với tiềm năng, lợi thế của vùng.
Để vùng ĐBSH có thể trở thành trung tâm KHCN và đổi mới sáng tạo hàng đầu của cả nước, Bộ KH&CN đề xuất nhiều giải pháp, trong đó giải pháp về lập và tổ chức thực hiện quy hoạch về cơ sở nghiên cứu khoa học trong vùng được coi là giải pháp có tính căn cơ, dài hạn.
Theo lý giải của Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, hiện nay, số lượng cơ sở nghiên cứu trong vùng nhiều (thuộc nhóm cao nhất nước), tuy nhiên, chưa hình thành được mạng lưới các tổ chức KHCN mạnh; năng lực thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn hạn chế; số lượng sáng chế, giải pháp hữu ích chưa nhiều; chưa thu hút, đào tạo được nhân lực chất lượng cao.
Đầu tư phát triển cho tổ chức KHCN công lập còn dàn trải, thiếu định hướng đầu tư tới hạn cho một số tổ chức KHCN công lập nghiên cứu chuyên ngành phát triển vượt bậc, đóng vai trò dẫn dắt, đủ năng lực làm chủ được công nghệ, tạo động lực phát triển cho các ngành công nghiệp trong vùng. Các tổ chức KHCN trong vùng chủ yếu tập trung ở Hà Nội, mức độ lan tỏa đến các địa phương khác còn hạn chế.
Thời gian tới, cần xây dựng và phát triển các khu, trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo tại Hà Nội, Hải Phòng, Hà Nam…, trong đó Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ với hạt nhân là Khu Công nghệ cao Hoà Lạc, các viện nghiên cứu, trường đại học; Hải Phòng trở thành trung tâm quốc tế về đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng KHCN về biển…
"Đây là các định hướng Bộ KH&CN đã đưa vào dự thảo Quy hoạch mạng lưới các tổ chức KHCN công lập đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định", Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho biết. Đối với giải pháp về đầu tư phát triển, cần tập trung việc phát triển các khu công nghệ cao và các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt.
Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&CN đang phối hợp với UBND thành phố Hà Nội chuyển giao Khu Công nghệ cao Hòa Lạc về Hà Nội trước ngày 1/8 này. Đây là khu công nghệ cao quốc gia, cơ bản đã hoàn thiện hạ tầng và thu hút được nhiều nhà đầu tư có năng lực công nghệ mạnh; đã hình thành được hệ sinh thái tương đối đầy đủ, bao gồm các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghiệp, các tổ chức ươm tạo, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo,… Đây có thể là mô hình để các địa phương trong vùng tham khảo.
Hiện nay, Hà Nam cũng có kế hoạch xây dựng khu công nghệ cao theo hướng tập trung vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, điện tử-bán dẫn, tự động hóa, công nghệ sinh học và y dược, công nghệ vật liệu mới… Bên cạnh đó, cần hình thành các khu nông nghiệp hiệu quả cao dựa trên ứng dụng công nghệ cao theo quy hoạch tại các tỉnh, thành phố trong vùng, như: Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Nam Định, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên,...
Một giải pháp quan trọng nữa cần được lưu tâm là cần huy động được nguồn lực xã hội hóa cho việc đầu tư phát triển các khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong điều kiện ngân sách Nhà nước còn nhiều khó khăn.
Khai thác lợi thế về tiềm lực KHCN của vùng
Cũng theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, để trở thành trung tâm KHCN và đổi mới sáng tạo, vùng ĐBSH cũng cần khai thác lợi thế về tiềm lực KHCN của vùng để đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu cơ bản, nhất là các nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng để tiến tới sáng tạo, tự chủ và cạnh tranh về công nghệ ở những lĩnh vực then chốt.
Bộ KH&CN đề nghị các tỉnh trong vùng quan tâm, tạo không gian cho nghiên cứu cơ bản thông qua việc tài trợ cho các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản, do đây là loại hình nghiên cứu không thể có ứng dụng và lợi ích thương mại trong ngắn hạn, nhưng rất quan trọng trong việc nâng cao tiềm lực quốc gia và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Các địa phương trong vùng cũng cần quan tâm, đặt hàng thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu, ứng dụng KHCN phục vụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản thiên nhiên thế giới, các di tích lịch sử-văn hóa và danh lam thắng cảnh, di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, các khu văn hóa tín ngưỡng lớn, di sản văn hóa, tín ngưỡng đặc trưng của vùng.
Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cũng cho biết, trong 6 tháng cuối năm 2023, Bộ KH&CN sẽ tập trung hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành nghị định về khu công nghệ cao, trong đó có các nội dung về thu hút vốn xã hội phát triển các khu công nghệ cao. Nghị định này cũng quy định về việc phát triển các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Bộ cũng đang tập trung hoàn thiện Quy hoạch mạng lưới các tổ chức KH&CN công lập giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2050.
Bộ đề nghị Hội đồng điều phối vùng ĐBSH xem xét việc xây dựng đề án thành lập trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo vùng ĐBSH. Đây là giải pháp đã được nêu tại Nghị quyết 14/NQ-CP ngày 8/2/2023 của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSH đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
"Đây là điểm mới, có khả năng tạo đột phá cho tiềm lực KHCN và đổi mới sáng tạo của vùng. Hiện nay, Bộ KH&CN đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan tập trung xây dựng 3 trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia tại 3 vùng (Bắc, Trung, Nam) theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ", Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho hay.
Tại miền Bắc, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia trực thuộc Bộ KH&ĐT (NIC) đặt tại Hòa Lạc đã cơ bản hoàn thành và có nhiều chính sách nổi trội nhằm khuyến khích hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và có năng lực kết nối chặt chẽ với hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của khu vực và thế giới.
Do đó, việc xây dựng và hình thành trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo vùng ĐBSH nhất thiết phải có sự kết nối với các trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia, nhất là Trung tâm Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đặt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc.
Nguồn: Tạp chí Chất lượng Việt Nam (vietq.vn)
