Tham quan vùng trồng khoai tây Sinora. Ảnh: Minh Đông Dự án "Xây dựng hệ thống sản xuất khoai tây giống sạch bệnh tỉnh Hải Dương giai đoạn 2012-2015" được thực hiện sẽ cung cấp 750 tấn khoai tây giống mỗi năm, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu khoai tây giống vụ đông của tỉnh.
Tỉnh Hải Dương có tiềm năng để phát triển sản xuất nông nghiệp đa dạng, trong đó có cây khoai tây ở cả hai khung thời vụ Đông và Đông xuân. Cây khoai tây đã trở thành một loại cây truyền thống, có thời gian sinh trưởng ngắn, tiềm năng năng suất cao, áp dụng tốt cho chuyển đổi cơ cấu cây trồng của nông dân Hải Dương.
Từ năm 2000, diện tích khoai tây luôn duy trì từ 8-10% diện tích cây vụ đông của tỉnh, đạt từ 2.000-3.000 ha, sản lượng đạt 30.000 - 40.000 tấn/năm. Tuy nhiên, diện tích cây khoai tây còn chiếm tỷ lệ thấp trong khi tiềm năng đất đai cho sản xuất cây khoai tây còn rất lớn. Nguyên nhân là do lượng giống cần cho sản xuất lớn, giá giống cao so với đầu tư cây trồng khác nên nhiều hộ nông dân gặp khó khăn khi đầu tư trồng cây khoai tây. Năng suất cây khoai tây còn thấp do chất lượng giống chưa cao, đầu tư phân bón chưa đầy đủ, kỹ thuật còn hạn chế... Bên cạnh đó, nguồn giống cung cấp cho sản xuất chưa chủ động. Mỗi năm, tỉnh cần khoảng 2.500 – 3.000 tấn khoai tây giống. Trong khi đó lượng giống sản xuất trong tỉnh chỉ đạt 300 tấn/năm, đáp ứng khoảng 10% nhu cầu. Lượng giống còn lại nhập từ Trung Quốc nhưng không ổn định cả về số lượng và chất lượng, nhiều năm không đủ lượng giống để nhập và bị ép giá, rất bất lợi cho nông dân.
Để sản xuất khoai tây có hiệu quả, giống khoai tây là yếu tố quan trọng. Phương pháp truyền thống và phổ biến là trồng bằng củ khiến giống bị thoái hóa nhanh. Nguyên nhân là do giống bị nhiễm virut và do môi trường tác động tới sinh lý củ giống dẫn đến năng suất khoai tây bị giảm đi qua các vụ trồng. Nếu dùng củ giống khoai tây sạch bệnh sẽ làm gia tăng năng suất khoai tây từ 30-50%, đồng thời nâng cao chất lượng của khoai tây thương phẩm. Trong những năm gần đây, công tác nhập nội, sản xuất các giống khoai tây mới có năng suất cao được chú trong nhiều. Các doanh nghiệp trong nước cũng như trong tỉnh đã nhập nội và đưa vào sản xuất nhiều giống khoai tây có năng suất, chất lượng cao và phù hợp với thị trường như Sinora, Diamant, VT2... Các tiến bộ kỹ thuật được áp dụng vào sản xuất khoai tây giống như công nghệ nuôi cấy mô tạo giống sạch bệnh, phục tráng cấp giống... tạo ra củ giống khỏe, có khả năng sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu tốt, cho năng suất cao. Công nghệ bảo quản lạnh khoai tây giống sản xuất ở vụ đông xuân làm giống cho vụ đông năm sau cũng được áp dụng tạo ra củ giống khoai tây có chất lượng tốt, sức sống khỏe hơn khi trồng ra ruộng, tỷ lệ hao hụt trong bảo quản thấp hơn (15-20%) so với phương pháp bảo quản truyền thống (30-70%).
Đáp ứng yêu cầu của thực tế sản xuất, UBND tỉnh Hải Dương chủ trương xây dựng hệ thống sản xuất giống khoai tây sạch bệnh để chủ động nguồn khoai tây giống phục vụ sản xuất. Quy trình sản xuất khoai tây giống sạch bệnh được thực hiện khép kín, từ sản xuất củ giống gốc, sản xuất củ giống siêu nguyên chủng, nguyên chủng và sản xuất giống xác nhận. Tất cả các vùng sản xuất để tạo ra khoai tây giống của các Công ty giống, Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm và các vùng trồng khoai tập trung ở một số huyện như Cẩm Giàng, Tứ Kỳ, Nam Sách, thị xã Chí Linh đều phải đáp ứng điều kiện cách ly côn trùng gây bệnh để hạn chế véc-tơ truyền bệnh vi rút.
Để phục vụ cho việc xây dựng hệ thống sản xuất giống khoai tây sạch bệnh, tỉnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như nhà màn cách ly côn trùng để sản xuất củ giống và hệ thống kho lạnh để bảo quản khoai tây giống tại Viện Cây lương thực và cây thực phẩm và Công ty giống trong tỉnh có đủ điều kiện. Tổng kinh phí hỗ trợ cho hoạt động xây dựng hệ thống sản xuất khoai tây giống sạch bệnh là hơn 10 ỷ đồng, bao gồm 50% kinh phí hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, giá giống khoai tây và hỗ trợ 1 phần chi phí phân bón, thuốc trừ sâu.
Với sự đầu tư trên, đến năm 2015, Hải Dương sẽ sản xuất được 50.000 củ giống gốc mỗi năm phục vụ cho sản xuất giống siêu nguyên chủng, là nguyên liệu để sản xuất 750 tấn khoai tây giống xác nhận, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu khoai tây giống vụ đông của tỉnh. Hệ thống kho lạnh được đầu tư xây dựng với dung lượng bảo quản 500 tấn đủ điều kiện bảo quản khoai tây giống từ vụ đông xuân để làm giống cho vụ đông. Khi chủ động được nguồn giống sạch bệnh, nông dân sẽ chủ động được kế hoạch sản xuất khoai tây, góp phần tăng diện tích cây khoai tây nói riêng và cây vụ đông nói chung trên địa bàn tỉnh.
Từ năm 2000, diện tích khoai tây luôn duy trì từ 8-10% diện tích cây vụ đông của tỉnh, đạt từ 2.000-3.000 ha, sản lượng đạt 30.000 - 40.000 tấn/năm. Tuy nhiên, diện tích cây khoai tây còn chiếm tỷ lệ thấp trong khi tiềm năng đất đai cho sản xuất cây khoai tây còn rất lớn. Nguyên nhân là do lượng giống cần cho sản xuất lớn, giá giống cao so với đầu tư cây trồng khác nên nhiều hộ nông dân gặp khó khăn khi đầu tư trồng cây khoai tây. Năng suất cây khoai tây còn thấp do chất lượng giống chưa cao, đầu tư phân bón chưa đầy đủ, kỹ thuật còn hạn chế... Bên cạnh đó, nguồn giống cung cấp cho sản xuất chưa chủ động. Mỗi năm, tỉnh cần khoảng 2.500 – 3.000 tấn khoai tây giống. Trong khi đó lượng giống sản xuất trong tỉnh chỉ đạt 300 tấn/năm, đáp ứng khoảng 10% nhu cầu. Lượng giống còn lại nhập từ Trung Quốc nhưng không ổn định cả về số lượng và chất lượng, nhiều năm không đủ lượng giống để nhập và bị ép giá, rất bất lợi cho nông dân.
Để sản xuất khoai tây có hiệu quả, giống khoai tây là yếu tố quan trọng. Phương pháp truyền thống và phổ biến là trồng bằng củ khiến giống bị thoái hóa nhanh. Nguyên nhân là do giống bị nhiễm virut và do môi trường tác động tới sinh lý củ giống dẫn đến năng suất khoai tây bị giảm đi qua các vụ trồng. Nếu dùng củ giống khoai tây sạch bệnh sẽ làm gia tăng năng suất khoai tây từ 30-50%, đồng thời nâng cao chất lượng của khoai tây thương phẩm. Trong những năm gần đây, công tác nhập nội, sản xuất các giống khoai tây mới có năng suất cao được chú trong nhiều. Các doanh nghiệp trong nước cũng như trong tỉnh đã nhập nội và đưa vào sản xuất nhiều giống khoai tây có năng suất, chất lượng cao và phù hợp với thị trường như Sinora, Diamant, VT2... Các tiến bộ kỹ thuật được áp dụng vào sản xuất khoai tây giống như công nghệ nuôi cấy mô tạo giống sạch bệnh, phục tráng cấp giống... tạo ra củ giống khỏe, có khả năng sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu tốt, cho năng suất cao. Công nghệ bảo quản lạnh khoai tây giống sản xuất ở vụ đông xuân làm giống cho vụ đông năm sau cũng được áp dụng tạo ra củ giống khoai tây có chất lượng tốt, sức sống khỏe hơn khi trồng ra ruộng, tỷ lệ hao hụt trong bảo quản thấp hơn (15-20%) so với phương pháp bảo quản truyền thống (30-70%).
Đáp ứng yêu cầu của thực tế sản xuất, UBND tỉnh Hải Dương chủ trương xây dựng hệ thống sản xuất giống khoai tây sạch bệnh để chủ động nguồn khoai tây giống phục vụ sản xuất. Quy trình sản xuất khoai tây giống sạch bệnh được thực hiện khép kín, từ sản xuất củ giống gốc, sản xuất củ giống siêu nguyên chủng, nguyên chủng và sản xuất giống xác nhận. Tất cả các vùng sản xuất để tạo ra khoai tây giống của các Công ty giống, Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm và các vùng trồng khoai tập trung ở một số huyện như Cẩm Giàng, Tứ Kỳ, Nam Sách, thị xã Chí Linh đều phải đáp ứng điều kiện cách ly côn trùng gây bệnh để hạn chế véc-tơ truyền bệnh vi rút.
Để phục vụ cho việc xây dựng hệ thống sản xuất giống khoai tây sạch bệnh, tỉnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như nhà màn cách ly côn trùng để sản xuất củ giống và hệ thống kho lạnh để bảo quản khoai tây giống tại Viện Cây lương thực và cây thực phẩm và Công ty giống trong tỉnh có đủ điều kiện. Tổng kinh phí hỗ trợ cho hoạt động xây dựng hệ thống sản xuất khoai tây giống sạch bệnh là hơn 10 ỷ đồng, bao gồm 50% kinh phí hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, giá giống khoai tây và hỗ trợ 1 phần chi phí phân bón, thuốc trừ sâu.
Với sự đầu tư trên, đến năm 2015, Hải Dương sẽ sản xuất được 50.000 củ giống gốc mỗi năm phục vụ cho sản xuất giống siêu nguyên chủng, là nguyên liệu để sản xuất 750 tấn khoai tây giống xác nhận, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu khoai tây giống vụ đông của tỉnh. Hệ thống kho lạnh được đầu tư xây dựng với dung lượng bảo quản 500 tấn đủ điều kiện bảo quản khoai tây giống từ vụ đông xuân để làm giống cho vụ đông. Khi chủ động được nguồn giống sạch bệnh, nông dân sẽ chủ động được kế hoạch sản xuất khoai tây, góp phần tăng diện tích cây khoai tây nói riêng và cây vụ đông nói chung trên địa bàn tỉnh.
Anh Nguyên
