Chăn nuôi là một bộ phận quan trọng trong hệ thống nông nghiệp. Nó không những cung cấp protein quý giá cho đời sống con người mà còn góp phần to lớn vào thâm canh cây trồng. Trong sự phát triển vượt bậc của cây lúa, cây cà phê, cây cao su, các cây ăn quả khác không thể không nói đến đóng góp của chăn nuôi bởi nó đã cung cấp cho đất trồng một lượng phân hữu cơ quý giá. Theo những nghiên cứu gần đây thì giá trị gia tăng của ngành chăn nuôi trên một đơn vị héc ta là cao hơn so với trồng trọt. Nhiều bằng chứng cho thấy chăn nuôi có thể là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng, tăng thu nhập cho các hộ nông dân và có ảnh hưởng ngày càng tăng đến đời sống của các cộng đồng địa phương. Tỷ trọng chăn nuôi trong tổng giá trị sản phẩm nông nghiệp không cao, thế nhưng đóng góp của nó đối với kinh tế hộ nông nghiệp thật to lớn. Tại nhiều vùng, các sản phẩm cây trồng của nhiều hộ thường không được bán trực tiếp ra thị trường mà là thông qua chăn nuôi để tăng giá trị trước khi bán. Vì thế thu nhập chăn nuôi đã đóng góp phần lớn số tiền mặt cần cho tiêu dùng thường ngày của gia đình.
Trong những năm gần đây số lượng đàn gia cầm giảm mạnh do giá vật tư, thức ăn chăn nuôi tăng cao, dịch bệnh luôn là mối đe doạ thường xuyên gây ra nhiều khó khăn trong chăn nuôi gia cầm, một số hộ không chú trọng đầu tư vào chăn nuôi gia súc, gia cầm mà chuyển sang sản xuất một số lĩnh vực khác. Làm sao vừa chủ động chăn nuôi có hiệu qủa vừa đảm bảo vệ sinh môi trường và có sản phẩm sạch cung cấp cho người tiêu dùng, không để bệnh tật xuất hiện và lây lan đang là vấn đề bức xúc hiện nay của ngành chăn nuôi trong tỉnh cũng như cả nước. Nhằm khắc phục những khó khăn trên, UBND huyện Cẩm Giàng đã được sự hỗ trợ của tỉnh và Trung ương thực hiện triển khai " Mô hình chăn nuôi gà tập trung theo quy trình VIETGAHP trên địa bàn huyện Cẩm Giàng tỉnh Hải Dương". Mô hình được triển khai tại 6 hộ chăn nuôi quy mô gia trại và trang trại thuộc các xã Tân Trường, Cẩm Đông, Cẩm Hưng, Kim Giang thuộc huyện Cẩm Giàng với tổng số lượng gà 35.000 con.
Để đạt hiệu quả cao trong chăn nuôi gia cầm nói chung và chăn nuôi gà nói riêng, các hộ gia đình chăn nuôi cần thực hiện đủ các bước theo quy trình VIETGAHP (theo quyết định số 1504/QĐ-BNN-KHCN ngày 15/5/2008 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành) sau:
Địa điểm nuôi: vị trí xây dựng chuồng trại phải phù hợp với quy định tổng thể của khu vực và địa phương, cách xã đường giao thông, khu dân cư, khu công nghiệp, công sở, trường học, cách xa nguồn nước sinh hoạt, có nguồn nước sạch và đủ dự trữ lượng cho chăn nuôi. Đảm bảo đủ diện tích và điều kiện xử lý chất thải, nước thải theo quy định; bảo đảm diện tích về quy mô chăn nuôi; bố trí khu nuôi đầu hướng gió, có nhà tắm, nhà thay quần áo cho người lao động; khu nuôi tân đáo; khu cách ly, khu xử lý gia cầm ốm, chết, chứa phân, bể, xử lý chất thải bố trí ở cuối hướng gió và cách biệt với khu chăn nuôi chính
Thiết kế chuồng trại, kho, thiết bị chăn nuôi: thiết kế chuồng hở thông thoáng tự nhiện, gia cầm nuôi trên nền có chất độn hoặc trên sàn, chuồng kín có hệ thống thông gió và điều tiết nhiệt độ, ẩm độ; nền chuồng không trơn, dễ thoát nước, vững chắc, khô ráo và dễ làm vệ sinh, tiêu độc; mái chuồng có kết cấu 1 hoặc 2 mái, không bị dột, nát; thiết kế kho chứa thức ăn và nguyên liệu phải bảo đảm thông thoáng, kho phải có bệ kê thức ăn và nguyên liệu không tiếp xúc xuống sàn nhà; thiết bị dụng cụ chứa thức ăn, nước uống, máng ăn, nước uống phải bằng nhựa trơn, không độc; trang bị bảo hộ lao động riêng biệt cho công nhân trại và khách thăm quan; có đèn chiếu sáng hay sưởi ấm phải có mũ chụp, quạt làm thông thoáng đạt ở vị trí hướng gió thổi từ nươi sạch đến nươi bẩn.
Con giống: phải có nguồn gốc rõ ràng, được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép sản xuất; chất lượng con giống phải đảm bảo đúng quy trình hiện hành; quản lý con giống phải phù hợp theo quy trình kỹ thuật.
Quản lý nguyên liệu (thức ăn, nước uống và nước vệ sinh): phải đảm bảo chất lượng, có đầy đủ thông tin về số lượng, tên hàng, nguồn gốc, hạn sử dụng...hệ thống nước uống phải đảm bảo nguồn nước sạch, không ô nhiễm, không bị rò rỉ
Quản lý đàn gia cầm; nhập gia cầm vào trại phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, giấy chứng nhận kiểm dịch động vậy, tiêm phòng vaccine; cần phải có khu vực xuất bán gia cầm ở cuối trại và có lối đi riêng để hạn chế lây nhiễm cho toàn đàn.
Quản lý dịch bệnh: lập kế hoạch tiêm phòng vaccine, theo dõi tình hình dịch bệnh, lấy mẫu huyết thanh xét nghiệm....
Bảo quản và sử dụng thuốc thú y: vaccine và một số kháng sinh phải được bảo quản theo hướng dẫn, chỉ dẫn ra sử dụng....
Bảo quản chất thải và bảo vệ môi trường: chất thải rắn được thu gom hàng ngày và vận chuyển đến nơi tập trung để xử lý, chất thải lỏng phải được thải trực tiếp vào khu xử lý chất thải, không được cho chảy ngang qua các khu chăn nuôi khác hay trưc tiếp ra môi trường; lắp đặt hệ thống phân loại, tách chất thải rắn và lỏng riêng niệt; gia cầm chết do bệnh hoặc không rõ lý do đều không được bán ra ngoài thị trường và không được thải gia cầm chết ra môi trường xung quanh.
Kiểm soát côn trùng loại gặm nhấm và động vật khác: dùng vôi bột hay thuốc sát trùng để kiểm soát côn trùng trong khu vực trại.
Quản lý nhân sự: thực hiện an toàn lao động cho người lao động, tạo điều kiện làm việc phải đảm bảo an toàn, có quần áo bảo hộ, phúc lợi xã hội, tiền lương cho người lao đông.
Ghi chép lưu trữ hồ sơ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm.
Kiểm tra nội bộ: trang trại phải tiến hành kiểm tra ít nhất mỗi năm một lần
Khiếu nại và giải quyết khiếu nại: tổ chức cá nhân chăn nuôi phải có mẫu đơn khiếu nại khi khách có yêu cầu.
Tại Cẩm Giàng, các hộ gia đình chăn nuôi gà đã thực hiện theo đúng quy trình.. Hai giống gà được áp dụng trong mô hình này gồm: Giống gà CP 707, do Công ty Cổ phần Việt Nam sản xuất giống từ giống gà bố, mẹ được nhập giống của Thái Lan, là giống gà cao sản, có đặc điểm màu lông trắng, mỏ vàng, chân vàng, da vàng, màu đỏ, thích ứng cả 2 mùa trong năm (mùa hè và mùa đông); thời gian nuôi từ 45-50 ngày, mùa hè đạt trọng lượng bình quân 2,6-3,0kg/con , mùa đông đạt trọng lượng trung bình 2,7-3,2kg, tỷ lệ gà sống đạt trên 97%, chất lượng thịt thơm ngon ; Giống gà ROSS308, do Công ty tam Đảo, Vĩnh Phúc sản xuất giống từ gà bố ROSS x mẹ ROSS, giống bố mẹ được nhập giống trực tiếp từ nước Pháp, có đặc điểm màu lông trắng mỏ vàng, chân thấp vàng, da vàng, mào đỏ, cho năng suất và chất lượng thịt, trứng cao; thời gian nuôi ngắn (40-50 ngày), chất lượng thịt thơm ngon, tăng trọng nhanh (đạt 2,0-2,5 kg/45 ngày), tỷ lệ gà sống đạt trên 98%. Với phương thức nuôi gà thương phẩm theo phương pháp cô9ng nghiệp. Được thực hiện theo quy trình thực hành chăn nuôi tốt cho chăn nuôi gia cầm an toàn tại Việt Nam (VIETGAHP)
Mật độ: gà thịt nuôi nhốt hoàn toàn 7 con/m2 chuồng nền
Chuồng trại: áp dụng quy trình kỹ thuật kiểu chuồng kín (chuồng lạnh) có hệ thống quạt thông gió và điều tiết nhiệt độ, ẩm độ; kiểu chuồng hở thông thoáng tự nhiên. Chuồng trại trước khi vào giống để chuồng thời gian tối thiểu là 15-20 ngày và phải tiêu độc khử trùng bằng thuốc sát trùng (Foocmol 0,2%, Virkon.) nền, tường, trần xung quanh chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi như máng ăn, máng uống, phương tiện vận chuyển; phát quang cây cối xung quanh chuồng trại, dùng trấu làm chất độn chuồng (trấu phải được phơi khô, khử trùng bằng Foocmol 2% trước khi đưa vào chuồng nuôi 5-7 ngày)
Quy trình sử dụng thức ăn của gà thịt, gà đẻ với lượng thức ăn cho từng giai đoạn theo mức độ tăng dần tương ứng với trọng lượng của gà. trong quá trình chăn nuôi, các giải pháp thú y phòng bệnh và an toàn sinh học như: kiểm soát chặt chẽ con giống, có giấy kiểm định động vật, tiêm phòng vaccine đảm bảo con giống đưa vào sản xuất khoẻ mạnh; theo dõi và xử lý kịp thời những tác động tới môi trường làm giảm mức ô nhiễm môi trường và thường xuyên theo dõi tình hình dịch bệnh, hạn chế sử dụng kháng sinh, dừng kháng sinh trươc khi bàn 10-15 ngày; Dùng vôi bột, thuốc sát trùng ChloraminB, Foocmol 2%, Vickon định kỳ 4-7 ngày 1 lần khử trùng tiêu độc chuồng trại. Ứng dụng công nghệ EM, hầm Biogas trong chăn nuôi.
Mô hình được thực hiện từ đầu tháng tư đến nay đã thu được kết quả khả quan. Trong quá trình nuôi hầu hết các hộ nhận nuôi đã chăm sóc và nuôi dưỡng tốt đàn gà, không có biểu hiện bệnh nặng hoặc dịch bệnh phát sinh. Một số bệnh chủ yếu thường gặp do thời tiết thay đổi, bệnh cầu trùng nhưng ở thể nhẹ và được phát hiện và điều trị kịp thời nên không gây ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ nuôi sống, không có bệnh truyền nhiễm xảy ra.
Điển hình là mô hình trang trại của anh Nguyễn Xuân Đại (xã Tân trường, Cẩm Giàng), trang trại nuôi có 17.000 con gà (có 2000 con bố mẹ, 15.000 gà thương phẩm), trong đó gà trong dự án đầu tư có 8.400 con gà giống ROS308 do công ty Tam đảo, Vĩnh Phúc cung cấp, tổng diện tích trang trại gần 2ha.. Giống gà nuôi được gần 1 tháng, tỷ trọng trung bình của gà đạt trên 1kg/ con. Tỷ lệ nuôi sống cao nhất đến 99%, khả năng tăng trọng của gà cũng tốt hơn, gà nuôi khoảng 45-47 ngày, trọng lượng 3,5kg. So với các giống gà khác cùng lứa thi ưu điểm của giống gà ROSS308 nuôi theo quy trình VIETGAHP có ưu điểm rõ rệt: khả năng chống bệnh tật cao, tăng trọng nhanh, thu hồi vốn nhanh, khả năng quay vòng vốn nhanh đầu tư cho thị trường, đảm bảo vệ sinh, không gây ô nhiễm môi trường và giải quyết việc làm cho nhiều người lao động).
Các hộ còn lại nhìn chung đàn gà nuôi có tỷ lệ sống phù hợp, khả năng tăng trọng khá và không xảy ra dịch bệnh gì trong suốt qúa trình nuôi.
Mô hình chăn nuôi gà tập trung theo quy trình VIETGAHP đã mang lại hiệu qủa kinh tế cao cho nông dân chăn nuôi.
Thông qua mô hình bước đầu người nông dân đã tiếp cận được quy trình nuôi theo hướng ATSH, có được cái nhìn khác hơn về việc chăn nuôi theo hướng bảo vệ môi trường, được trao đổi học hỏi kinh nghiệm và tiếp thu kỹ thuật mới để có thể tự áp dụng chăn nuôi trên quy mô rộng.
Để đảm bảo chăn nuôi thành công và mang lại hiệu quả cao, bà con chăn nuôi nên tuân thủ đúng theo qui trình kỹ thuật, khắc phục những nhược điểm trên từng mô hình của gia đình mình hiện đang gặp phải. Đồng thời, khuyến cáo và nhắc nhở những hộ chăn nuôi lân cận áp dụng đúng qui trình kỹ thuật trong chăn nuôi để cùng nhau chăn nuôi mang lại hiệu quả hơn.
Hy vọng đây là hướng đi mới, có hiệu qủa không những có thể áp dụng cho một số nông hộ mà có thể áp dụng rộng rãi cho người nông dân chăn nuôi toàn tỉnh trong điều kiện dịch bệnh ngày càng phức tạp và nguy hiểm như hiện nay. Để hiểu rõ hơn về mô hình chăn nuôi gà tập trung theo quy trình VIETGAHP được áp dụng thành công xin liên hệ trang trại chăn nuôi của anh Nguyễn Xuân Đại, thôn Trại Mai Chung, xã Tân Trường, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
Nguyễn Thị Thuận
