Năm 2015, Hội Nông dân tỉnh Hải Dương đã đề xuất và được UBND tỉnh phê duyệt thực hiện Xây dựng mô hình nuôi gà Ri vàng rơm thương phẩm trên địa bàn thị xã Chí Linh (tỉnh Hải Dương). Ban Chủ nhiệm dự án đã phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Huấn luyện chăn nuôi (Viện Chăn nuôi) tổ chức 4 lớp tập huấn kỹ thuật chăn nuôi gà Ri vàng rơm thương phẩm cho 200 lượt hộ chăn nuôi gà thuộc xã Hưng Đạo và phường Cộng Hòa (thị xã Chí Linh) cung cấp các quy trình kỹ thuật chăn nuôi gà thịt, thú y phòng bệnh. Qua buổi tập huấn đã nâng cao được nhận thức của các hộ chăn nuôi về chăn nuôi gà nói chung và gà Ri vàng rơm thương phẩm nói riêng, có kiến thức để áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.
Tổng số gà Ri vàng rơm thương phẩm nuôi là 20.000 con được bố trí thành 2 vụ trong năm, cả 2 vụ đều áp dụng phương thức nuôi bán chăn thả. Gà Ri vàng rơm có sức sống cao và khả năng chống chịu bệnh tốt hơn gà Chọi lai Lương Phượng đang nuôi tại địa phương. Tỷ lệ sống của gà Ri vàng rơm lúc 13 tuần tuổi theo phương thức nuôi bán chăn thả tính trung bình ở cả 2 vụ là 96,9% cao hơn tỷ lệ nuôi sống của gà Chọi lai Lương Phượng là 0,06%.
Gà Ri vàng rơm từ 3 tuần tuổi trở đi có sức chống đỡ bệnh tật tốt hơn so với gà Chọi lai; khi gà bị bệnh cầu trùng thì dùng thuốc đặc trị rất nhanh khỏi, tỷ lệ chết thấp. Khi gà bị bệnh hen CRD, điều trị bằng thuốc đặc hiệu Tylosin cũng nhanh khỏi, tỷ lệ tái phát thấp hơn so với gà Chọi lai Lương Phượng. Nuôi gà Ri vàng rơm cho thấy ít phải sử dụng kháng sinh điều trị bệnh hơn so với gà Chọi lai Lương Phượng.Gà Ri vàng rơm thương phẩm bị chết chủ yếu trong giai đoạn 1 ngày tuổi tới 2 tuần tuổi, nhất là giai đoạn 1 tuần tuổi. Vì khối lượng gà Ri lúc mới nở thấp, khả năng chống chịu điều kiện tiểu khí hậu chuồng nuôi giai đoạn này còn yếu. Từ tuần thứ 3 trở đi, tỷ lệ nuôi sống của gà Ri vàng rơm ổn định.Ở vụ thứ hai, tỷ lệ sống của gà Ri vàng rơm có cao hơn vụ thứ nhất vì người dân đã có kinh nghiệm hơn trong úm gà con.Từ lúc 1 ngày tuổi đến 3 tuần tuổi gà lớn chậm. Từ 4 tuần tuổi đến tuần tuổi thứ 12, tốc độ sinh trưởng tích lũy cao; tốcđộ sinh trưởng tích lũy tăng nhanh nhất là giai đoạn từ tuần tuổi thứ 5 đến tuần tuổi thứ 12. Gà bắt đầu có xu hướng sinh trưởng tích lũy chậm hơn từ tuần thứ 13 trở đi.gà Ri vàng rơm lúc 13 tuần tuổi nuôi bán chăn thả có khối lượng cơ thể con trống đạt từ 1.500 - 1.900 gram, con mái đạt 1.200 - 1.300gram, trung bình trống mái ở cả 2 vụ đạt 1418 gram. Từ tuần thứ 13 trở đi, gà mái thường bị gà trống đạp đuổi và những con trống khỏe thường đánh bổ những con trống yếu nên đến giai đoạn này gà mái và một số con trống yếu tăng trọng kém ở vụ 1 là 2,81 kg; vụ 2 là 3,05 kg; tính trung bình ở cả 2 vụ là 2,93 kg cao hơn không nhiều so với giống gà Chọi lai Lương Phượng nuôi tại địa phương là 2,81 kg (gà Chọi lai tiêu tốn thức ăn/kg tăng trọng vụ 1 là 2,70 kg; vụ 2 là 2,91 kg, tính trung bình ở cả 2 vụ là 2,81 kg thức ăn/kg tăng trọng).
Giá gà mái Ri vàng rơm 13 tuần tuổi bán để ăn lẩu chỉ có giá 48.000đồng/kg. Mặc dù giống gà Ri vàng rơm là giống gà có chất lượng thịt thơm ngon hơn gà Chọi lai nhưng giá bán cũng chỉ cao hơn so với giá gà mái Chọi lai bán lẩu xuất bán cùng thời điểm là 1.000 - 2.000 đồng/kg. Với giá bán 48.000 đ/kg gà mái lẩu thì người chăn nuôi gà Ri vàng rơm không có lãi; còn nuôi gà Chọi lai Lương Phượng bán với giá 46.000 - 47.000đồng/kg thì bị lỗ từ 1,5 triệu - 2,5 triệu đồng/1.000 con. Đối với một số hộ không bán gà lẩu và xuất bán gà trống và gà mái Ri vàng rơm ở tuần tuổi thứ 15 trở đi thì đã bán được giá 62.000 -65.000 đ/kg, cao hơn so với gà Chọi lai cùng một thời điểm từ 5.000-10.000 đ/kg. So với nuôi gà Chọi lai thì một số hộ chăn nuôi có lãi hơn từ 5 triệu đồng -10 triệu đồng/1.000 con.
Trong vụ thứ hai các hộ để gà đạt 15 tuần tuổi trở lên mới xuất bán. Hiện giá gà Ri vàng rơm thương phẩm 15 tuần tuổi ở xã Hưng Đạo đang được thương lái trả với giá 60 - 65.000 đồng/kg, cao hơn giá gà Chọi lai Lương Phượng cùng thời điểm từ 5.000 - 10.000 đồng/kg.
Việc triển khai xây dựng mô hình đã được thực hiện nghiêm túc đúng theo yêu cầu đặt ra. Tổng số lượng gà xây dựng mô hình là 20.000 con, nuôi làm 2 vụ, mỗi vụ 10.000 con được thực nghiệm theo phương thức nuôi bán chăn thả ở xã Hưng Đạo và phường Cộng Hòa (thị xã Chí Linh). Số lượng hộ tham gia/vụ là 10 hộ (trong đó xã Hưng Đạo có 5 hộ/vụ; phường Cộng Hòa có 5 hộ/vụ); quy mô nuôi từng hộ là 1.000 con/hộ/vụ. Với quy mô được triển khai ở 2 xã (phường) và số lượng như trên, dự án cơ bản có được các chỉ số cần đánh giá đặt ra.
Trung tâm nghiên cứu và huấn luyện chăn nuôi, thuộc Viện Chăn nuôi – Bộ Nông nghiệp là đơn vị cung cấp giống gà Ri vàng rơm thương phẩm. Khi nhận gà giống một ngày tuổi nhanh nhẹn, khoẻ mạnh, tỷ lệ gà con sống khi giao đến cho các hộ chăn nuôi là 100%. Để đối chứng, mô hình đã lựa chọn giống gà Chọi lai Lương Phượng làm đối chứng (đây là giống gà được hộ nông dân nuôi phổ biến hiện nay). Giống gà Ri vàng rơm nuôi thương phẩm có sức đề kháng cao, chống chịu bệnh tật tốt; gà được chọn lọc tốt nên khả năng tiêu hóa hấp thu thức ăn tốt, lượng thức ăn tiêu tốn/kg tăng trọng cao hơn không nhiều so với giống gà Chọi lai Lương Phượng ở địa phương; gà nhanh nhẹn thích nghi với điều kiện tự nhiên tại Hải Dương. Tỷ lệ nuôi sống đến 13 tuần tuổi tính trung bình ở cả 2 vụ là 96,9 %, cao hơn 0,06% so với gà Chọi lai Lương Phượng; gà Ri vàng rơm có mẫu mã rất đẹp: Gà trống toàn thân phủ màu vàng rơm, thân hình thanh tú, chóp đuôi có điểm vài lông đen. Khi trưởng thành thân hình khỏe mạnh, lông vàng sặc sỡ, mào to đỏ dựng đứng, mỏ và chân đều màu vàng; gà mái thân thon nhẹ, lông phủ màu vàng rơm, đầu nhỏ, mào đơn, chân có hai hàng vảy, mỏ và chân có màu vàng tương tự gà trống, rất phù hợp thị hiếu người tiêu dùng. Chất lượng gà Ri vàng rơm ở tuần tuổi thứ 15 trở đi rất thơm ngon, hơn hẳn gà Chọi lai Lương Phượng.
Ở vụ thứ nhất1 số hộ đã bán gà mái Ri làm lẩu ở giai đoạn 13 tuần tuổi với giá 48.000 đồng/kg, cao hơn gà mái Chọi lai bán lẩu cùng thời điểm là 1.000 -2.000 đồng/kg nên hiệu quả kinh tế không cao. Một số hộ nuôi cả trống mái đến giai đoạn 15 - 16 tuần tuổi trở lên bán được với giá 62.000 - 65.000 đồng/kg, cao hơn giá gà Chọi lai cùng thời điểm từ 5.000 đến 10.000 đồng/kg do chất lượng gà Ri rất thơm ngon, được thương lái chọn mua phục vụ nhu cầu của những người có thu nhập cao…Tuy nhiên thương lái thường chọn mua với số lượng nhỏ (khoảng 100 - 400 kg/đợt) nên người chăn nuôi phải bán làm nhiều đợt, thời gian nuôi bị kéo dài. Sang vụ thứ hai tất cả các hộ không bán gà lẩu và nuôi toàn bộ trống mái đạt 15 tuần tuổi trở lên mới xuất bán và đang được thương lái trả giá 62.000 - 65.000 đồng/kg, cao hơn gà Chọi lai cùng thời điểm là 5.000 - 10.000 đồng/kg.
Gà Ri vàng rơm thuần chủng phát dục sớm, các con trống có tính hăng rất mạnh nên ở giai đoạn 12 tuần tuổi trở đi các con trống thường tranh đuổi gà mái, con trống khỏe đánh bổ con trống yếu dẫn đến đàn gà không yên tĩnh, ảnh hưởng đến tốc độ tăng trọng; để khắc phục tình trạng này yêu cầu diện tích chăn thả phải tương đối rộng. Là giống gà có chất lượng cao, thịt chắc, thơm ngon, sợi cơ thịt mềm, màu sắc thịt vàng sáng đẹp đáp ứng được nhu cầu gà thịt chất lượng cao và phù hợp với dịp lễ tết, tuy nhiên do thời gian thực hiện mô hình vụ 1 từ tháng 4 đến tháng 8, nhu cầu tiêu thu thịt gà còn ít; ngoài ra, ở vụ thứ nhất, do chưa có kinh nghiệm về thị trường nên một số hộ đã bán gà Ri làm lẩu ở giai đoạn 13 tuần tuổi có giá bán thấp nên hiệu quả kinh tế không cao.
Kết quả mô hình cho thấy gà Ri vàng rơm rất phù hợp với điều kiện tự nhiên, tập quán chăn nuôi gà của các hộ nông dân tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Qua đánh giá chất lượng thịt thương phẩm: gà Ri vàng rơm có thịt chắc, thơm ngon, sợi cơ thịt mềm, màu sắc thịt vàng sáng đẹp, vị đậm, thơm ngon hơn hẳn gà Chọi lai Lương Phượng. Hình dáng, màu sắc bên ngoài của gà Ri vàng rơm có màu vàng rơm cơ bản đồng nhất, da vàng, chân nhỏ màu vàng, gà trống có mào đơn đỏ rất đẹp phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, phù hợp với phương thức chăn nuôi bán chăn thả quy mô nông hộ.
Hải Ninh
